Δημήτρης Καλαϊτζίδης
Διευθυντής Ραλλείου ΓΕΛ Θηλέων Πειραιά
Επισκεφτήκαμε το Ελσίνκι στο 3ο δεκαήμερο του Απριλίου, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus+ (KA1) «Βελτιώνοντας το σχολείο». Ζητήσαμε από τον διευθυντή του σχολείου που μας φιλοξενούσε (Gymnasiet Grankula) κ. Niklas Warstrom να κλείσει μια συνάντηση με κάποιο μέλος του Φινλανδικού Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας. Έτσι, την Τρίτη 28 Απριλίου 2015 συναντήσαμε την κα Gun Oker Blom σύμβουλο στο Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας (ΦΕΣΠ), με μεγάλη πείρα στα εκπαιδευτικά συστήματα των βόρειων χωρών (Δανίας, Σουηδίας, Νορβηγίας).
Όταν φτάσαμε στις 10.40 η κα Blomμε περίμενε έξω από την πόρτα της εισόδου. «Έχει θαυμάσιο ήλιο και βγήκα να λιαστώ λιγάκι» μας είπε.
Καθίσαμε στο γραφείο του διευθυντή, όπου μας είχαν ετοιμάσει καφέ, φρούτα, γλυκά και νερό. Η συζήτηση ήταν χαλαρή, καθώς η κα Blomείναι ένας πολύ ανοικτός και φιλικός άνθρωπος. Βασικό μέλος της συγγραφικής ομάδας του νέου Αναλυτικού Προγράμματος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης που θα τεθεί σε εφαρμογή τον Αύγουστο του 2016 και συνολικά υπεύθυνη του νέου Α.Π., δείχνει λίγο αγχωμένη που πρέπει το ταχύτερο να ολοκληρώσουν και το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείου, διότι κι αυτό θα τεθεί σε εφαρμογή ταυτόχρονα με εκείνο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
ΠΙΖΑ
Ξεκινήσαμε βεβαίως με την πτώση της Φινλανδίας από τις πρώτες θέσεις της κατάταξης ΠΙΖΑ του ΟΟΣΑ. Ναι, τους ενόχλησε αρκετά αυτή η πτώση, αλλά δεν έγινε καμιά εθνική τραγωδία, ούτε αναλύθηκαν σε λυγμούς και δάκρυα για την απώλεια της πρωτιάς. Κάθισαν και σκέφτηκαν τι αξίζει γι αυτούς και ποιες είναι οι αξίες τους ως κοινωνία και ως έθνος. Και αποφάσισαν ότι οι αξίες τους δεν περιλαμβάνουν σε ψηλή προτεραιότητα την κατάταξη ΠΙΖΑ.
Εκείνο που φαίνεται να αποτέλεσε την ανάγκη να σχεδιαστεί μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στην Φινλανδία ήταν η παρατήρηση ότι στις διάφορες κατατάξεις αλλά και σε εθνικούς διαγωνισμούς οι επιδόσεις των μαθητών συνολικά και ειδικότερα των αγοριών στη γλώσσα (κυρίως στην έκθεση) χειροτερεύουν διαρκώς. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται σε όλες τις χώρες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης. Το πρόβλημα εντοπιζόταν κυρίως στις μεγάλες διαφορές στην επίδοση αγοριών-κοριτσιών με τα δεύτερα να υπερτερούν σαφώς. Καθώς η ψηφιακή εποχή προχωρεί ακάθεκτη, φαίνεται πως οι νέοι δεν διαβάζουν βιβλία και περιοδικά, αλλά αρκούνται στη συνθηματική γλώσσα ελάχιστων λέξεων που ανταλλάσσουν με τα κινητά, με το Facebook ή το twitter. Ταυτόχρονα, οι επτάχρονοι προσέρχονται στην πρώτη τάξη Δημοτικού έχοντας ήδη αρκετές δεξιότητες χρήσης ψηφιακών συσκευών, κάτι που τους επιτρέπει σε σύντομο χρονικό διάστημα να βρίσκουν την πληροφορία που θέλουν. Ωστόσο, η πληροφορία αυτή για να μετουσιωθεί σε χρήσιμη γνώση πρέπει να πλαισιωθεί και να αξιοποιηθεί κατάλληλα. Αυτές οι πρώιμες δεξιότητες των παιδιών θα πρέπει να αξιοποιηθούν κατάλληλα, πιστεύουν στη Φινλανδία.
ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τόσο η κοινωνία όσο και η εκπαίδευση απαιτούν πλέον σύγχρονες απαντήσεις και μέρος αυτών των απαντήσεων μπορεί να δοθεί με τον εμπλουτισμό της διδασκαλίας με μεγαλύτερη ποικιλία διδακτικών τεχνικών και μεθοδολογιών, με εξατομικευμένη προσέγγιση, με συχνότερη διδασκαλία στηριγμένη στην ομάδα κα. Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει στόχους που αντιστοιχίζονται με ικανότητες/δεξιότητες. Ο εκπαιδευτικός όταν σχεδιάζει το μάθημά του θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τους στόχους αλλά και τις επιθυμητές ικανότητες/δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές. Οι ικανότητες/δεξιότητες είναι περίπου αυτές που προωθεί ο ΟΟΣΑ και η ΕΕ, δηλαδή δεξιότητες επικοινωνίας, ψηφιακές, κοινωνικές, κα.
Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα προήλθε μέσα από τη διαβούλευση των κοινωνικών εταίρων. Το Φινλανδικό Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας (ΦΕΣΠ) συγκρότησε επιτροπή στην οποία συμμετείχαν πανεπιστημιακοί, φοιτητές, εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι των Δήμων και εκπρόσωποι των εκδοτικών οίκων. Όλοι αυτοί οι φορείς έχουν άμεση σχέση με την υλοποίηση του νέου Α.Π. Οι πανεπιστημιακοί θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν την εκπαίδευση των νέων εκπαιδευτικών στις απαιτήσεις του νέου ΑΠ, οι εκδότες θα πρέπει να εκδώσουν βιβλία που να ανταποκρίνονται στο νέο Α.Π., καθώς επίσης να προετοιμάσουν ψηφιακό υποστηρικτικό υλικό για τα αντίστοιχα μαθήματα, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προσαρμόσουν τα μαθήματά τους σ’ αυτό. Κάτι ανάλογο γίνεται και με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του Λυκείου.
Η συγγραφή του νέου ΑΠ έγινε με εθελοντική συμμετοχή εκπαιδευτικών, πανεπιστημιακών και μελών του Συμβουλίου Παιδείας. Για κάθε διδακτικό αντικείμενο (π.χ. μαθηματικά) συγκροτήθηκε μια συγγραφική ομάδα αποτελούμενη από εκπαιδευτικούς, πανεπιστημιακούς και φοιτητές, ενώ τον γενικό συντονισμό τον είχε το Συμβούλιο Παιδείας, υπό την κα Gun Oker Blom. Το παλιό με το νέο ΑΠ διαφέρουν μεταξύ άλλων και στον όγκο, καθώς το νέο ΑΠ είναι περίπου διπλάσιο σε αριθμό σελίδων, περίπου 450. Ωστόσο, η κριτική λέει πως τα δύο αναλυτικά μοιάζουν πάρα πολύ….
Το νέο ΑΠ αναμένεται σε μερικούς μήνες να έχει μεταφραστεί και στα αγγλικά. Για την ώρα μπορεί κανείς να το βρει ψηφιακά στη σελίδα του Φινλανδικού Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (www.oph.fi).
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Η μεταρρύθμιση, αφορά ουσιαστικά την διδασκαλία των βασικών αξιών, τις απαραίτητες σύγχρονες δεξιότητες, την εισαγωγή ποικιλίας διδακτικών μεθόδων και τεχνικών κατά την διδασκαλία, την αξιοποίηση της εργασίας σε ομάδες σε μεγαλύτερο ποσοστό του συνολικού διδακτικού χρόνου, την ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση των τεχνολογιών της πληροφορίας στη διδασκαλία (Google Drive κτλ), τη βελτίωση των επιδόσεων των μαθητών στην ανάγνωση και γραφή, το άνοιγμα της αίθουσας διδασκαλίας στους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας και την στενότερη συνεργασία των εκπαιδευτικών για την εκπόνηση διαθεματικών προγραμμάτων μέσα στο σχολείο (μάθηση στηριγμένη στο «φαινόμενο»-phenomenon based learning).
Δεν είναι τόσο αισιόδοξοι ότι στο «φαινόμενο» και για κάθε θέμα θα συμμετέχει μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών του σχολείου, αλλά ελπίζουν ότι σε κάθε τέτοιο διαθεματικό πρόγραμμα θα συμμετέχουν τουλάχιστον δύο εκπαιδευτικοί. Αυτό βέβαια, απέχει πολύ από το φιλόδοξο σχέδιο για διαθεματικά προγράμματα (φαινόμενο) στα οποία θα συμμετέχουν 4 και περισσότεροι εκπαιδευτικοί. Στο λύκειο προτείνονται τρεις νέες ενότητες σχετικές με το «φαινόμενο». Δύο που αφορούν διεπιστημονικά-διαθεματικά ζητήματα και ένα τρίτο που θα αφορά διεθνείς σχέσεις, την εργασία και επιχειρηματικότητα κτλ. Επίσης, κάτι πολύ σημαντικό, κανείς δεν είναι βέβαιος ότι δεν θα γίνουν κανόνας τα προσχηματικά «φαινόμενα» με διάρκεια μερικών διδακτικών ωρών από δύο εκπαιδευτικούς, αντί για τα προγράμματα που οραματίζονται στο ΦΕΣΠ και αφορούν τουλάχιστον 4 βδομάδες και τουλάχιστον 4 εκπαιδευτικούς.
Βέβαια έχουν γίνει ήδη σχετικοί πειραματισμοί (DreamSchool) που έδειξαν ότι ένας καλός σύλλογος διδασκόντων με έναν εμπνευσμένο και οραματιστή διευθυντή μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Υπάρχουν περιοχές στη Φινλανδία, όπου η ευτυχής συγκυρία συνεργασίας Πανεπιστημίων, εμπνευσμένων διευθυντών παιδείας (στους δήμους), εμπνευσμένων διευθυντών και συνεκτικών συλλόγων διδασκόντων, έχουν κάνει θαύματα (Juvescula).Ακόμη πιο αβέβαια είναι τα πράγματα για το λύκειο, όπου κι εκεί στη Φινλανδία, υπάρχει διάχυτος ο φόβος μήπως πληγούν οι εξετάσεις αποφοίτησης και εισαγωγής στα πανεπιστήμια.
Όπως κάθε μεταρρύθμιση, έτσι κι αυτή αναμένεται να προκαλέσει κάποια ανασφάλεια ή κάποια αντίδραση σε κάποιο ποσοστό των εκπαιδευτικών. Εκεί στο υπουργείο περιμένουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών θα δεχτεί την αλλαγή, θα προσαρμοστεί και θα συμβάλλει στην επιτυχία της. Πιστεύουν ότι οι εκπαιδευτικοί θα αναπτύξουν καινοτόμες δράσεις και συνεργασίες στο πλαίσιο του νέου αναλυτικού, ωστόσο, είναι σαφές ότι ένα ποσοστό δεν πρόκειται να ακολουθήσει την μεταρρύθμιση και θα συνεχίσει την πεπατημένη, δηλαδή τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας (καλημέρα, εξέταση, παράδοση, εμπέδωση, εργασία για το σπίτι, γεια σας). Οι ίδιοι αναμένουν επίσης ότι οι Δήμοι θα λάβουν σοβαρά υπόψη τους τη μεταρρύθμιση και θα την υλοποιήσουν. Όσον αφορά την ανάγκη να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί, η συνομιλήτριά μας υπογράμμισε την ανάγκη όχι τόσο πολύ των σεμιναρίων (στα οποία δεν πολυπιστεύει) αλλά στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών μέσα στο σχολείο από εξειδικευμένο συνεργάτη. Ήδη σε ένα σχολείο δοκιμάστηκε αυτό το σύστημα και ήταν πολύ αποδοτικό, κυρίως για την καλύτερη αξιοποίηση των ΤΠΕ.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ
Εκεί που επέμεινε πολύ, ήταν η σημασία του ρόλου των διευθυντών στο εκπαιδευτικό σύστημα. Καθώς στη Φινλανδία δεν υπάρχει «καθηκοντολόγιο» για τους διευθυντές, υπάρχει μια σύγχυση σχετικά το τι είναι υποχρεωμένοι να κάνουν οι διευθυντές και τι όχι. Πάντως υπάρχει ανάγκη να γίνουν σεμινάρια επιμόρφωσής τους στο νέο αναλυτικό πρόγραμμα και στο «φαινόμενο». Εξίσου σημαντική για την επιτυχία της μεταρρύθμισης θεωρείται η επαρκής επιμόρφωση των διευθυντών παιδείας των δήμων της χώρας, ώστε αυτοί να την κατανοήσουν, να την εμπεδώσουν και να την εφαρμόσουν σε συνεργασία με τους διευθυντές των σχολείων.
Με την ευκαιρία μας ενημέρωσε ότι προκειμένου να γίνει κανείς διευθυντής στη Φινλανδία πρέπει αρχικά να έχει πενταετείς σπουδές (μεταπτυχιακό στα παιδαγωγικά) επιπλέον σχετικές σπουδές ή και επιμόρφωση στη σχολική διοίκηση και στη συνέχεια να δώσει εξετάσεις στο ΦΕΣΠ προκειμένου να πάρει πιστοποίηση ότι μπορεί να εργαστεί ως διευθυντής σχολείου. Στη συνέχεια οι Δήμοι, οι οποίοι προσλαμβάνουν τους διευθυντές, κάνουν την επιλογή λαμβάνοντας υπόψη πολλούς παράγοντες (σπουδές, επιμόρφωση, προϋπηρεσία) και βέβαια εκτιμούν την προσωπικότητα του υποψήφιου με συνέντευξη. Οι διευθυντές είναι μόνιμοι, αμείβονται περίπου με τα διπλάσια χρήματα απ’ ότι ο μέσος εκπαιδευτικός και απολαμβάνουν κύρους στην κοινωνία. Μολονότι σχεδόν όλα τα σχολεία έχουν γραμματεία και βοηθητικό προσωπικό, η συνομιλήτριά μας θεωρεί ότι οι διευθυντές εξακολουθούν να είναι υπερφορτωμένοι με πολλά διοικητικά καθήκοντα που τους αποσπούν πολύτιμο χρόνο από το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό, τον αναστοχασμό, τον πειραματισμό, την επικοινωνία και άλλες πολύτιμες και πιο κρίσιμες δραστηριότητες και λειτουργίες του διευθυντή, και γι αυτό το λόγο πρέπει να βρεθεί τρόπος να απαλλαγούν από το βάρος αυτών των διοικητικών καθηκόντων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ;
Φαίνεται πως η Φινλανδία, αφήνοντας κατά μέρος την κατάταξη ΠΙΖΑ, στρέφει το ενδιαφέρον της στον άνθρωπο-μαθητή και θέλει να τον ενδυναμώσει, να τον βοηθήσει να αναπτύξει ένα σύνολο δεξιοτήτων, μεταξύ των οποίων πολύ σημαντικές θεωρούνται οι κοινωνικές και επικοινωνιακές, ώστε να υπάρξει θετική επίδραση στο σχολείο, στην κοινωνία και στην οικονομία. Θα τα καταφέρουν; Μάλλον ναι.
ΑΝΤΙΓΡΑΨΤΕ ΟΤΙ ΘΕΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΥΡΙΕ ΦΙΛΗ ΚΑΙ ΛΙΑΚΟ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΕΣΕΙΣ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΕΤΕ ΑΥΤΑ. ΣΑΣ ΕΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΓΡΑΠΤΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΜΗΝΕΣ ΣΤΟ ΕΣΣΟΣ.. ΘΑ ΣΟΚΑΡΙΣΤΕΙΤΕ ΒΕΒΑΙΑ ΑΝ ΜΑΘΕΤΕ ΠΟΣΕΣ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΝ ΟΙ ΔΝΤΕΣ ΑΥΤΟΙ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥΣ ΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΟΛΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟΥ ΑΚΟΜΜΑΤΙΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ . . ΕΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕ ΟΛΟΗΜΕΡΑ ΜΕ 15 ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΛΛΑ ΓΡΑΜΜΕΝΟΥΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 55 ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ Η ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΜΕ ΩΡΑΡΙΟ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ. 8.00-16.00. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΕ ΒΕΒΑΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΣΠΑΣΕΙΣ 2000 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΑ 160 ΓΡΑΦΕΙΑ ΔΝΣΗΣ ΚΑΝΤΕ ΔΝΤΕΣ ΕΚΠΣΗΣ ΕΝΩ ΑΚΟΜΑ ΔΕΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΑΤΕ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΙ ΔΝΤΕΣ ΕΚΠΣΗΣ ΣΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. . ΞΕΧΑΣΑ βέβαια ότι είστε και κατά της ..........ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ.ΓΡΑΨΤΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΙ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΓΡΑΦΕΤΕ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟ ΚΟΣΜΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Η ΤΟΥΣ ΠΕΤΟΥΝ ΑΥΓΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ ΤΟΥΣ ΒΡΙΖΟΥΝ . ΑΣ ΜΑΣ ΠΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΔΝΤΕΣ ΠΟΥ ΤΩΡΑ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝ .