Η δεύτερη φορά Αριστερά και ο διάλογος για την Παιδεία

Μαλβίνα Παπαδάκη, μαθηματικός

Η Παιδεία και η εκπαίδευση υπήρξαν πάντα για τα αριστερά και σοσιαλιστικά κόμματα το πεδίο εκείνο που προτιμούσαν περισσότερο.

Κυρίως διότι, είναι ένα πεδίο από τη φύση του έντονα ιδεολογικό και επομένως προσφέρεται για εύκολες προπαγανδιστικού χαρακτήρα προτάσεις και συνθήματα. Θυμίζουμε «παιδεία για όλο το λαό», «Λεφτά για την Παιδεία και όχι…» «Δημόσια και δωρεάν Παιδεία» κτλ. Προτάσεις όμως που είναι τόσο γενικές ώστε να χωρούν τα πάντα, άρα να είναι κενές περιεχομένου. Για τον ίδιο λόγο  εύκολα διατυπώνονται και προτάσεις  για το περιεχόμενο των σπουδών. Όχι ακραία βέβαια ιδεολογικό, όπως στις χώρες του ανύπαρκτου σοσιαλισμού (διδασκαλία μόνο σοσιαλιστών συγγραφέων) αλλά συγκεκαλυμμένα. Για παράδειγμα, Νέα Ελληνικά και όχι Αρχαία, ο Πλάτωνας άλλωστε είναι ιδεαλιστής, άρα δεν χάθηκε ο κόσμος, ο συνωστισμός στη Σμύρνη, κτλ.

Υπάρχει και ένας επιπλέον λόγος. Τα αποτελέσματα των όποιων αλλαγών ή  παρεμβάσεων, ή μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση, δεν φαίνονται αμέσως και άρα είναι ανέξοδες για την εκάστοτε κυβέρνηση. Τι και αν  η Ευκλείδεια Γεωμετρία διδάσκεται λίγο, περισσότερο ή καθόλου, τι και αν οι μαθητές γνωρίζουν ένα πλατωνικό διάλογο, ή τον Επιτάφιο του Περικλέους, ή τι και αν αναλύουν σε βάθος τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσους εξάλλου αφορούν αυτά. Χρειάζεται τουλάχιστον μια σχολική γενιά για να έχουμε τις επιπτώσεις τέτοιων αλλαγών.

Ακόμα, για τα αριστερά κόμματα η προσέγγιση και των εκπαιδευτικών ζητημάτων γίνεται μόνο υπό το πρίσμα των ταξικών διαχωρισμών. Έτσι πολλές φορές είναι και απλουστευτική και απλοική. Σύμφωνα με αυτή, τα σχολεία που ενδιαφέρουν τα αριστερά κόμματα είναι εκείνα στα οποία έχουν ελεύθερη πρόσβαση οι ασθενέστερες τάξεις, όχι για να μορφωθούν και πιθανόν να αναβαθμιστούν, αλλά για να παραμείνουν ασθενέστερες και να αποκτήσουν συνείδηση ως τέτοιες. Για αυτό η Αριστερά διαφωνεί με τα Πρότυπα σχολεία ή τις εξετάσεις, μήπως και κάποιο παιδί από ασθενέστερη τάξη διακριθεί και άκουσον άκουσον προδώσει την τάξη του. Τέτοια προδοσία νοείται μόνο αντίστροφα. (βλέπε Κατρούγκαλος)

Όλα τα προηγούμενα είναι αναγκαία για να κατανοήσει κανείς τους λόγους για τους οποίους η 2η φορά αριστερή κυβέρνηση εκτός από την διαπραγμάτευση στην οποία ως γνωστόν αναγκάστηκε να πάρει μέρος, το μόνο θετικό έργο που έχει να επιδείξει στον 1 χρόνο που είναι στην εξουσία είναι το σύμφωνο συμβίωσης και ο διάλογος για την Παιδεία. Και τα δύο αυτά είναι ζητήματα με εύκολες ιδεολογικές παρεμβάσεις από την σκοπιά της αριστεράς χωρίς καμία αμφιβολία.

Φαίνεται όμως ότι το παράκανε αυτή τη φορά. Διότι το «συμβόλαιο τιμής» που θα υπογράφουν οι μαθητές με το σχολείο και ο «κώδικας δημοκρατικού ανθρωπισμού» (υπάρχει άραγε και απάνθρωπος;) όπως και να το κάνουμε προκαλούν. Και δεν είναι ικανά να τα αντισταθμίσουν οι όποιες παρεμβάσεις στα Θρησκευτικά και η κατάργηση του εκκλησιασμού, όπως πρόχειρα ανακοινώθηκαν και στη συνέχεια σχεδόν αναιρέθηκαν.

Προκαλούν πρώτα πρώτα την ανάγκη που έχει σήμερα ο ελληνικός λαός για παραμύθια άρα και για βασιλοπούλες και για πριγκιπόπουλα. Γιατί δεν αντέχει άλλο αυτά που του συμβαίνουν. Σε αυτή την ανάγκη άλλωστε δεν οφείλει την δύναμή της η κυβέρνηση;

Προκαλούν επίσης γιατί υποχρεώνουν τους μαθητές, τα μικρά παιδιά δηλαδή, να συνυπογράφουν με το σχολείο αορίστως, ένα κώδικα «καλής» συμπεριφοράς να δίνουν τον λόγο της τιμής τους και να δηλώνουν ότι «θα νοιώθουν ντροπή αν τον παραβούν». Ένα κώδικα όχι μεταξύ των μαθητών, που τέλος πάντων είναι σχεδόν ισότιμοι μεταξύ τους, αλλά μεταξύ μαθητών και ενός απρόσωπου θεσμού, του σχολείου ή με σαφώς ανώτερούς τους, όπως είναι οι δάσκαλοι οι καθηγητές ή ο διευθυντής του σχολείου. Στον κώδικα αυτό θα συνομολογούν ότι δέχονται την άμιλλα μόνο για την μάθηση, τον αθλητισμό, την συμπεριφορά και τα καλά έργα. Αφήνω στην άκρη την απορία για το τι σημαίνει το τελευταίο, για να διερωτηθώ ποια άλλη άμιλλα θα μπορούσε να θελήσει κανείς. Και όλα αυτά ενώ ο μαθητής δεν ξέρει ποιους κανόνες πρέπει να τηρεί, ποιες είναι οι υποχρεώσεις του, ποια είναι τα όριά του. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι και στον διάλογο και στη σύνταξη του τελικού κειμένου συμμετείχαν έγκριτοι ψυχίατροι. Πώς είναι δυνατόν να μην έτυχαν της προσοχής τους τα προηγούμενα;

Εδώ ο συνειρμός αβίαστα προκύπτει. Το σημερινό «συμβόλαιο τιμής» φέρνει στη μνήμη στους παλαιότερους το έργο  «  Για μια ταξική, πατριωτική, ηθική διαπαιδαγώγηση της ΚΝΕ» του Γρ Φαράκου,(1977). Και σε αυτό και στον σημερινό κώδικα αλλά και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, (αρχές πολεμιστών κτλ) δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και σωστές αξίες ομολογούνται. Δεν παύει όμως να υπάρχει το ίδιο πρόβλημα. Δόθηκαν βέβαια διαβεβαιώσεις για να αμβλύνουν τα προηγούμενα, ότι, όποιος δεν θέλει δεν το υπογράφει. Όμως με ποια ελευθερία άραγε ο μαθητής της  Α΄ Δημοτικού ή Γυμνασίου ή οι γονείς του θα αρνηθεί να το κάνει;

Κατά τα άλλα τα συμπεράσματα του διαλόγου περιέχουν και άλλα ζητήματα, σχετικά με την οργάνωση των σχολείων, την διάρκεια του σχολικού έτους, την διοίκησή τους, τις εισαγωγικές εξετάσεις.

Από την αρχή –στην εισαγωγή- μαθαίνουμε ότι το κράτος δεν πρέπει «να επιβάλει μεταρρυθμίσεις», αλλά «να κάνει τομές που θα καταλύσουν τις παλιές εμπεδωμένες συνήθειες». «Η εκπαίδευση να γίνει ενεργό υποκείμενο του εαυτού της», ώστε να « αυτορυθμίζεται».  «Να μην τονίσει την κοινωνική ανισότητα αλλά να την μειώσει». Οι ιδεολογικές αυτές αναφορές και κατευθύνσεις προτάσσονται, ως συνθήματα και παλιά ψευτοδιλήμματα – η παρέμβαση από τα πάνω ή από τα κάτω- που ενεργοποιούνται. Ακολούθως ορίζονται  μερικές έννοιες καθοριστικές κατά τους συγγραφείς του κειμένου: Τι είναι αριστεία, τι αξιολόγηση, τι ιδιωτικοποίηση, τι μείωση ανισοτήτων και τι δημόσια εκπαίδευση.

Έτσι μαθαίνουμε ότι αριστεία δεν είναι να «τερματίσει» κάποιος πρώτος αλλά να τερματίσουν οι περισσότεροι με καλούς χρόνους. Μην φανταστεί λοιπόν κανείς ότι στόχος του σχολείου μπορεί να είναι να γίνουν πολλοί άριστοι, να μην υπάρχουν κακοί τέλος πάντων. Ο στόχος είναι να φθάσουν απλά πολλοί στο τέλος. Να πάρουν με άλλα λόγια απολυτήριο.

Αξιολόγηση στη συνέχεια είναι «η αποτίμηση και ο αναστοχασμός των προγραμμάτων» Δηλαδή οι διδάσκοντες και οι άλλοι φορείς της εκπαίδευσης θα θέτουν τους στόχους και στη συνέχεια οι ίδιοι θα αξιολογούν τους στόχους που μόνοι τους έθεσαν. Ασφαλώς έτσι οι στόχοι πάντα θα επιτυγχάνονται και θα βαθμολογούνται το λιγότερο με άριστα.

Παρακάτω, ιδιωτικοποίηση είναι «αποποίηση των συλλογικών ευθυνών για την Παιδεία». Τι πάει να πει αυτό; Μήπως, όλοι μαζί τα κάναμε;

Το υπόλοιπο μέρος του διαλόγου βρίθει από γενικές ευχές και πάλι ιδεολογικού χαρακτήρα. Όπως αυτονομία και αυτοδιοίκηση των σχολείων, στα πλαίσια όμως Εθνικού Πλαισίου Στόχων, που ασφαλώς το υπουργείο Παιδείας θα θέτει. Όπως ανοικτό σχολείο στην τοπική κοινωνία. Ουδέποτε τα σχολεία υπήρξαν κλειστά στην κοινωνία. Από την εποχή των γυμναστικών επιδείξεων μέχρι σήμερα με τις πολλές πολιτιστικές δράσεις και δραστηριότητες.  

Κάποια σημεία, όμως, αξίζουν μεγαλύτερης προσοχής. Πρόκειται για την «ευέλικτη ζώνη», την «ψηφιακή εκπαίδευση» και την «οπτικοακουστική εκπαίδευση».

Έτσι, μεταξύ των μαθημάτων στο Δημοτικά και το Γυμνάσιο, τα οποία δεν ξέρουμε αν θα αναμορφωθούν, αν θα αλλάξουν τα βιβλία και ο τρόπος διδασκαλίας, θα προστεθούν 1 ή 2 ώρες – η ευέλικτη ζώνη – στις οποίες θα ανθίζει η δημιουργικότητα. Ο θεσμός αυτός ήδη υπάρχει και που όπως και το κείμενο ομολογεί δεν έχει αποτιμηθεί. Μήπως έτσι ομολογείται ότι αφού δεν μπορούμε να παρέμβουμε στην ίδια τη διδασκαλία, καθιερώνουμε μια νησίδα μέσα στο σχολείο στην οποία θα γίνεται ότι δεν γίνεται στον κύριο κορμό του σχολείου;

Από την άλλη, μιλά για γενίκευση της ψηφιακής εκπαίδευσης, - ταμπλέτες χαμηλού κόστους σε όλους- που ανασύρεται ως πανάκεια η οποία θα αλλάξει από μόνη της (;)  το σχολείο. Ο Ευριπίδης Στυλιανίδης ως υπουργός Παιδείας είχε δώσει note book στους μαθητές της Α΄ Γυμνασίου μια χρονιά, που αμέσως γέμισαν υιούς και παιχνίδια. Στη συνέχεια «διαδραστικοί» πίνακες εμφανίστηκαν παντού.  Μήπως η εμπειρίες αυτές θάπρεπε να αποτιμηθούν;

Τέλος η οπτικοακουστική εκπαίδευση. Εδώ πρόκειται για αληθινό νεωτερισμό. Με τον όρο οπτικοακουστική εκπαίδευση νοείται η TV, το video, ο κινηματογράφος κτλ των οποίων « η εισαγωγή στην εκπαίδευση αποκλείει ισχυρότερες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού» κατά το κείμενο του Διαλόγου. Για αυτό η οπτικοακουστική παιδεία πρέπει να «γίνει κτήμα καθενός». Το σχολείο δηλαδή εκτός από τον ξεπερασμένο, υποθέτουμε, στόχο να διδάσκει γραφή και ανάγνωση, θα διδάσκει την γλώσσα της τηλεόρασης, των λογής show, τον τρόπο χειρισμού μιας video κάμερας. Όχι για να διευρυνθούν οι στόχοι των μαθημάτων και να εμπλουτίσει τη διδασκαλία με σύγχρονα εργαλεία και εποπτικά μέσα, αλλά για να διδάξει κατά παράθεση με την γλώσσα δόκιμων λογοτεχνικών έργων, και την γλώσσα των reality show. Η μεγάλη δυσκολία της εφαρμογής ενός τέτοιου νεωτερισμού είναι εκείνη που θα προστατεύσει την εκπαίδευση από τις συνέπειες ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Η μείωση των ωρών κατά δύο στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, η μείωση κατά 20 – 30% της ύλης – αυτό το επιχείρησαν και άλλοι και απεδείχθη ότι η ζυγαριά δεν είναι ότι καλύτερο – και η μείωση των ωρών των δύσκολων Αρχαίων Ελληνικών με αντίστοιχη αύξηση του χρόνου των διαλειμμάτων, είναι το δέλεαρ ώστε όλα τα προηγούμενα να χωνευτούν ευκολότερα .

Από τις γενικές αρχές βέβαια και κατευθύνσεις μέχρι την μετατροπή σε νόμο και την πλήρη ενσωμάτωση όλων των προτάσεων της επιτροπής στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, η απόσταση είναι τεράστια. Εκεί εναποθέτουμε όλες μας τις ελπίδες….