Ο αυταρχισμός και ο αντιευρωπαϊσμός σε συσκευασία του ενός

Ιωακείμ Γρυσπολάκης, ομότιμος καθηγητής και π. πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης

Χθες συντάχθηκε, υπογράφηκε δια περιφοράς και δημοσιεύθηκε Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, ανατρέποντας τον οδικό χάρτη στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Ένας νόμος, ο νόμος Διαμαντοπούλου 4009/2011, που συντάχθηκε μετά από εργώδη προσπάθεια 15 μηνών και εμπλοκή δεκάδων υπουργών παιδείας άλλων κρατών, πρυτάνεων πανεπιστημίων της Ευρώπης και της Β. Αμερικής, επιφανή μέλη της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας, διάλογο με την Σύνοδο Πρυτάνεων και την Σύνοδο Προέδρων ΤΕΙ, διάλογο με τα κόμματα της Βουλής και δημόσια διαβούλευση, καταργείται σε θεμελιώδεις διατάξεις του από μία ομάδα ιδεοληπτών, συνδικαλιστών και άεργων κομματικών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ.

Το έγκλημα είχε προαναγγελθεί από το 2014. Τα επιφανή συνδικαλιστικά και κομματικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο Γεράσιμος Σπαθής, ο Αριστείδης Μπαλτάς. Η Θεανώ Φωτίου, ο Αναστάσιος Κουράκης με άρθρα τους στην ΑΥΓΗ είχαν εκμανεί για την απώλεια των πανεπιστημίων. Είχαν με μένος καταφερθεί κατά του νόμου Διαμαντοπούλου για την απομάκρυνση των φοιτητών και των καθηγητών από τα συνδικαλιστικά όργανα, γεγονός που επανέφερε τα πανεπιστήμια στο φυσικό τους ρόλο (δείτε άρθρο Γερ. Σπαθή, ΑΥΓΗ 7-12-2014). Ήθελαν όμως να μετατρέψουν τα πανεπιστήμια από φυτώρια επιστήμης και έρευνας σε φυτώρια κομματικών στελεχών.

Αυτός ήταν και ο λόγος, που ενήργησαν εν κρυπτώ. Φοβούμενοι τη διαφάνεια της διαβούλευσης και του Κοινοβουλίου, φοβούμενοι τα επιχειρήματα της αντιπολίτευσης και της ακαδημαϊκής κοινότητας, φοβούμενοι τη γύμνια τους σε επιχειρήματα, υπέγραψαν Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου.

Παρατήρηση 1: Η διάταξη της παραγράφου 15 του άρθρου 8 του νόμου 4009/2011, που προέβλεπε τη δυνατότητα να είναι υποψήφιος πρύτανης «καθηγητής πρώτης βαθμίδας Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, με ελληνική ιθαγένεια και άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας, αναγνωρισμένο κύρος και σημαντική διοικητική εμπειρία» είχε ως στόχο την προσέλκυση, έστω και ως υποψηφίων, αφού το εκλεκτορικό σώμα αποφασίζει, καθηγητών υψηλών προδιαγραφών με επιστημονική και διοικητική εμπειρία. Η διάταξη αυτή στόχευε στη διεθνοποίηση των πανεπιστημίων μας και στο άνοιγμά τους σε συνεργασίες με κέντρα υψηλής ποιότητας άλλων χωρών. Η κατάργησή της από την ΠΝΠ πιστοποιεί την βούληση της κυβέρνησης για απομόνωση των πανεπιστημίων μας από το διεθνές περιβάλλον.

Παρατήρηση 2: Η προεπιλογή των υποψηφίων από το Συμβούλιο, που προβλέπεται από την παρ. 16 του άρθρου 8 του ν.4009/2011, είχε ως στόχο (α) την καταγραφή των ακαδημαϊκών και διοικητικών προσόντων των υποψηφίων από την εφορευτική επιτροπή, (β) την παρουσίαση των προσόντων τους στην ολομέλεια του Συμβουλίου του Ιδρύματος και (γ) την επιλογή από το Συμβούλιο με αυξημένη πλειοψηφία δύο τρίτων εκείνων των υποψηφίων, που έχουν τα επιστημονικά, ερευνητικά και διοικητικά εχέγγυα να φέρουν εις πέρας το ακαδημαϊκό και διοικητικό έργο του πρύτανη. Με αυτόν τον τρόπο το Συμβούλιο του Ιδρύματος μπορούσε με αυξημένη πλειοψηφία να αποκλείσει υποψηφίους, που δεν είχαν επιστημονικά, ερευνητικά και διοικητικά προσόντα, αλλά διακατέχοντο από μία έφεση στον λαϊκισμό και στην παροχολογία, ιδιότητες άκρως καταστροφικές για ένα Ανώτατο Εκπαιδευτικό και Ερευνητικό ίδρυμα. Το μέτρο λειτούργησε θετικά και ανέδειξε πρυτάνεις με προσόντα. Αυτή η ασφαλιστική δικλίδα διαφάνειας, αξιοκρατίας και σεβασμού των εκλεκτόρων  καταργείται από την ΠΝΠ.

Παρατήρηση 3: Η πρόβλεψη της παρ. 16, του άρθρου 8 του νόμου 4009/2011 για δημόσια συνέντευξη των υποψηφίων πρυτάνεων είχε ως στόχο την υποβολή ερωτήσεων προς αυτούς από την ακαδημαϊκή κοινότητα, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους υποψηφίους να δώσουν τις απαντήσεις τους και να κριθούν από τους εκλέκτορες, βάσει αυτών. Σε ένα μεγάλο πανεπιστήμιο, όπως είναι το ΕΚΠΑ, το ΑΠΘ, το Πατρών, το Ιωαννίνων, το Κρήτης, το ΔΠΘ, το Πελοποννήσου και το Αιγαίου οι υποψήφιοι καθηγητές είναι εν πολλοίς άγνωστοι στη μεγάλη πλειοψηφία των εκλεκτόρων, όπως είναι τα μέλη ΔΕΠ των άλλων Σχολών, οι οποίες λειτουργούν σε άλλες πόλεις, σε άλλα νησιά ή σε άλλες περιοχές εντός της ίδιας πόλης. Οι εκλέκτορες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τους υποψηφίους, μέσω της διαδικασίας της δημόσιας συνέντευξης. Όλα αυτά καταργούνται από την ΠΝΠ.

Παρατήρηση 4: Η πρόβλεψη του ορισμού της διαδικασίας διεξαγωγής της ψηφοφορίας εκλογής πρύτανη από την ΠΝΠ από τον υπουργό παιδείας αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του αυτοδιοίκητου των πανεπιστημίων, που προβλέπεται από το άρθρο 16 του Συντάγματος. Μέχρι σήμερα η ισχύουσα νομοθεσία προέβλεπε ότι η Εφορευτική Επιτροπή αποφασίζει αν οι ψηφοφορίες θα διεξαχθούν με κάλπη, με επιστολική ψήφο ή με ηλεκτρονική ψήφο. Οι λόγοι για τους οποίους προβλέφθηκε και η επιστολική ή η ηλεκτρονική ψήφος ήταν (α) η συνήθης παρέμβαση και ο εκβιασμός των ψηφοφόρων εκ μέρους ομάδων συνδικαλιστών μπροστά από τις κάλπες, (β) οι συνεχείς καταλήψεις εκ μέρους ομάδων φοιτητών για την αποφυγή ανάδειξης μη αρεστού σε αυτούς υποψηφίου πρύτανη και (γ) για να δοθεί η δυνατότητα σε καθηγητές με διεθνή προβολή και κινητικότητα, λόγω συμμετοχής σε ερευνητικές ομάδες ή σε συνέδρια ή σε ομάδες επιστημονικής εργασίας, να συμμετάσχουν στην ψηφοφορία όντες απόντες από τον τόπο, στον οποίο έχουν στηθεί οι κάλπες. Βέβαια, θα πρέπει εδώ να υπομνησθεί ότι η απέχθεια στην ηλεκτρονική ψηφοφορία είχε εκφραστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2012, αλλά και από τον Γεράσιμο Σπαθή, καθηγητή του ΕΜΠ και νυν Γενικό Γραμματέα Δια Βίου Μάθησης του υπουργείου παιδείας στο περίφημο άρθρο του στην ΑΥΓΗ στις 7-12-2014.

Παρατήρηση 5: Η παράγραφος 16 του άρθρου 8 του ν.4009/2011 προβλέπει ότι πρύτανης αναδεικνύεται εκείνος που συγκέντρωσε την πλειοψηφία των εκλεκτόρων. Επίσης, το εδάφιο α της περίπτωσης γ της παραγράφου 2 του άρθρου 9 του ν.4009/2011 προβλέπει ότι κοσμήτορας εκλέγεται ο υποψήφιος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία των εκλεκτόρων. Η ΠΝΠ ορίζει πλέον ότι πρύτανης αλλά και κοσμήτορας αναδεικνύεται εκείνος που συγκεντρώνει την πλειοψηφία των εγκύρων ψηφοδελτίων. Ο κίνδυνος αυτής της αλλαγής, δηλαδή της ανάδειξης πρύτανη από την πλειοψηφία των εγκύρων ψηφοδελτίων και όχι από την πλειοψηφία των μελών του εκλεκτορικού σώματος, είναι να εκλεγεί πρύτανης και κοσμήτορας, υποψήφιος που θα εκφράζει την μειοψηφία των εκλεκτόρων. Ο κίνδυνος γίνεται ακόμη μεγαλύτερος αν ο υπουργός παιδείας, σύμφωνα με τη νέα διάταξη, βάσει της οποίας ορίζει τον τρόπο διεξαγωγής της εκλογικής διαδικασίας, επιλέξει την ψηφοφορία με κάλπη και φυσική παρουσία των εκλεκτόρων, όπως είναι και η θέση των συνδικαλιστών του ΣΥΡΙΖΑ.

Παρατήρηση 6: Η νομοθετική πρόβλεψη των Συμβουλίων των Ιδρυμάτων ήρθε να εναρμονήσει τα ελληνικά πανεπιστήμια με το ευρωπαϊκό, αμερικάνικο και νοτιασιατικό κεκτημένο. Δηλαδή την ύπαρξη ενός σώματος (Board of Governors, Board of Trustees etc) το οποίο εκλέγεται αποκλειστικά και μόνον από την ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα. Το προβλεπόμενο αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων από το άρθρο 16 του Συντάγματος απαγορεύει στην Πολιτεία και στους φορείς  να επέμβουν και να διορίσουν εκπροσώπους τους στο Συμβούλιο, όπως συμβαίνει στις προαναφερθείσες ηπείρους. Το Συμβούλιο του Ιδρύματος επιφορτίζεται και εξουσιοδοτείται να αναλάβει αρμοδιότητες, οι οποίες προ του νόμου 4009/2011 ήσαν αρμοδιότητες του υπουργού παιδείας. Αυτό είχε ως συνέπεια ένας υπουργός  να επιφορτίζεται με το βάρος της έγκρισης διοικητικών και οικονομικών απολογισμών, προϋπολογισμών, διορισμών, σχεδίων εσωτερικών κανονισμών, οργανισμών όλων των πανεπιστημίων και όλων των ΤΕΙ της χώρας. Η εισαγωγή των Συμβουλίων των Ιδρυμάτων επεξέτεινε την αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ.
Επιπλέον, προσήλκυσε δεκάδες (άνω των 100) διεθνούς προβολής και φήμης καθηγητών πανεπιστημίων της αλλοδαπής (University of Oxford, Cambridge, MIT, California, Princeton, ETH Zurich, ETF Lausanne, Genève, LSE etc), αλλά και στελέχη επιχειρήσεων, που ως στόχο είχαν την προσέλκυση πόρων και υποτροφιών για τα ιδρύματα, μεταφορά εμπειρίας και πρακτικών προηγμένων χωρών και σύνδεση των πανεπιστημίων μας με μεγάλα επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού. Σημειωτέον, ότι η προσφορά όλων αυτών ήταν χωρίς αμοιβή.

Και έπεται συνέχεια. Μόνο που διέπραξαν ένα σφάλμα, ένα ατόπημα και μία αθέτηση ήδη ψηφισθέντος νόμου. Αναφέρομαι στον νόμο 4336/2015, ΦΕΚ 94/14-8-2015, δηλαδή το Μνημόνιο ΙΙΙ, το οποίο ψηφίστηκε από 222 βουλευτές και φέρει την υπογραφή του κ. Τσίπρα. Ο νόμος αυτός στις σελίδες 1026 και 1027 αναφέρει ότι η Ελλάδα δεσμεύεται ότι ". . . οι αρχές θα διασφαλίσουν τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό του τομέα της εκπαίδευσης, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές της Ε.Ε. (δική μου προσθήκη: οι οποίες εκφράζονται μέσω της Συμφωνίας της Μπολώνια του 1999, στην οποία σήμερα συμμετέχουν 47 χώρες) και αυτό θα τροφοδοτήσει την προγραμματισμένη ευρύτερη στρατηγική ανάπτυξης. Οι αρχές, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ και τους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, θα επικαιροποιήσουν έως τον Απρίλιο 2016 την αξιολόγηση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, που εκπόνησε ο ΟΟΣΑ το 2011 (δική μου προσθήκη: μετά από πρόσκληση και οργάνωση της τότε υπουργού παιδείας). Η εν λόγω επανεξέταση θα καλύπτει όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, περιλαμβανομένων των δεσμών μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης και της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων , ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, με σκοπό την ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας". Και παρακάτω ". . . η επανεξέταση θα αξιολογήσει . . . τη λειτουργία και διακυβέρνηση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης . . . ".

Η σκυτάλη περνά στα κόμματα της φιλοευρωπαϊκής Αντιπολίτευσης, τα οποία στήριξαν τις προσπάθειες της Πανελλαδικής Πρωτοβουλίας «Παιδεία 2015» για την προάσπιση των μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία. Η σκυτάλη, επίσης, περνά στην task force, η οποία έχει επιφορτισθεί με την πιστή τήρηση του Μνημονίου, προκειμένου να αρχίσει η χρηματοδότηση για την επιβίωση της χώρας.