Ο ρόλος του Τμήματος Γραφιστικής στην Ελληνική Αγορά!

Βαγγέλης Χατζηθεοδώρου ΜΑ, PhD
Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Γραφιστικής ΤΕΙ Αθήνας
Οργάνωσης Σχεδιασμού και Διαχείρισης Οπτικής Επικοινωνίας, Γραφίστας

Η δημιουργία του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής από την ένωση των ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά επηρεάζει και το χώρο της Γραφιστικής/Οπτικής Επικοινωνίας στην Ελλάδα, διότι απαιτείται η κατάργηση και συγχώνευση κάποιων τμημάτων. Μεταξύ αυτών πιθανολογείται η κατάργηση του τμήματος Γραφιστικής και η συγχώνευσή του με τα ανομοιογενή Τμήματα Γραφικών Τεχνών και Φωτογραφίας. Κάτι τέτοιο, εξαιτίας των προγραμμάτων σπουδών, θα οδηγήσει στην πλήρη αποδυνάμωσή τους.

Δεν θα εξετάσουμε, αν το τμήμα Γραφιστικής έχει τη δυνατότητα συνέχισης της αυτόνομης, επιτυχημένης και ανοδικής του πορείας, γιατί θεωρείται δεδομένη. Είκοσι μέλη ΕΠ, ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών, αντίστοιχο με τα διεθνή, αλλά και τις ευρύτερες πρακτικές στο πεδίο της οπτικής επικοινωνίας, μοναδικό στην Ελλάδα, με διμερείς συνεργασίες με 56 πανεπιστήμια στο Erasmus+, ανταποκρινόμενο στις ανάγκες της Κοινωνίας και του Πολιτισμού με θετικό πρόσημο στη μέχρι τώρα του πορεία, υπερκαλύπτει τις προϋποθέσεις που έχει θέσει το υπουργείο.

Η γραφιστική ως όχημα ανάπτυξης επικοινωνίας

Αυτό που πρέπει να εξεταστεί σήμερα, από τη μια μεριά, είναι αν η συρρίκνωση του τμήματος επηρεάσει την ανάπτυξη και χρήση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας που συνεχώς αυξάνεται. Παρά την ύφεση της ελληνικής οικονομίας, εγείρονται θέματα ποιότητας και καλής λειτουργίας αυτής, όσον αφορά την ανάπτυξη και τη σχεδίαση. Η Γραφιστική είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μορφοποίηση και το σχεδιασμό της επικοινωνίας. Ο γραφιστικός σχεδιασμός είναι ένας «πολυ-επιστημονικός» κλάδος που συνδυάζει διαφορετικά μέσα. Σήμερα η ζήτηση ατόμων δημιουργικών και ικανών να αντεπεξέλθουν στις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις στο χώρο της δημιουργίας και της διαμόρφωσης του περιεχομένου της πληροφορίας είναι επιβεβλημένη. Η εκπαίδευσή τους μέχρι τώρα συντελείται στο μοναδικό για την Ελλάδα τμήμα Γραφιστικής του ΤΕΙ Αθήνας. Τα ερωτήματα, επομένως, που τίθενται είναι το πώς θα συντελείται η επικοινωνία και μεταδίδεται η πληροφορία, πώς θα αξιολογείται όσον αφορά το είδος και την ποιότητα αυτής και πώς ο σχεδιαστής/οπτικός επικοινωνός, δηλαδή ο γραφίστας, θα συμβάλει στην επιτυχή μετάδοση αυτής, όταν οι σπουδές του θα είναι ελλιπείς;

Η γραφιστική ως μέσο ανάπτυξης και δημιουργίας Brands

Από την άλλη μεριά, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η επιδείνωση των οικονομικών στοιχείων σε Ευρώπη και Αμερική επηρεάζει την οικονομική και κοινωνική πορεία της ελληνικής και παγκόσμιας αγοράς. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη ως χώρα να ξοδεύουμε λιγότερα ελαχιστοποιώντας το κόστος ακόμα και της εκπαίδευσης.  Η κρίση έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται προϊόντα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος και οικονομικά μοντέλα που να μπορούν να ανταγωνισθούν τις αγορές της Κίνας, της Ινδίας και της Ν. Αμερικής. Όλη αυτή η αναταραχή ίσως τα επόμενα χρόνια θα μας μεταβιβάσει από το μέχρι τώρα καθεστώς της Παγκοσμιοποίησης σε ένα νέο, αυτό της διαφοροποίησης των κυρίως εμπορικών προϊόντων. Αυτό μας δημιουργεί την ανάγκη δημιουργίας εκπαιδευτικών και ερευνητικών προγραμμάτων που να μπορούν να ακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε αυτή την παγκόσμια αλλαγή που θα βοηθήσει τα ελληνικά δρώμενα. Ένα από τα τμήματα που μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας είναι το τμήμα της Γραφιστικής του ΤΕΙ Αθήνας.

Στις μέρες μας ο γραφιστικός σχεδιασμός και η επικοινωνία ενός προϊόντος εντάσσονται στο σύνολο των ενεργειών μιας επιχείρησης που στοχεύει στην προώθηση αυτού με απώτερο οικονομικό ή κοινωνικό όφελος. Η «προσωπικότητα»-ο χαρακτήρας, που δημιουργεί αυτός ο σχεδιασμός και είναι ο συνδετικός κρίκος του κοινού-καταναλωτή με την επιχείρηση, το αποκαλούμε «Branding». Ο γραφιστικός σχεδιασμός ως επιστήμη εστιάζει στον τρόπο που βιώνουμε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, από το τι δηλαδή βλέπουμε, ακούμε, έως την φυσική εμπειρία αίσθησης και αντίληψης αυτού.

Δημιουργεί σχεδιαστικές αξίες και  επηρεάζει τον τρόπο που το κοινό αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με το εκάστοτε προϊόν, συμβάλλοντας στον οπτικό πολιτισμό της χώρας. Οι σημερινές και μελλοντικές ανάγκες της αγοράς επιβάλλουν την εξειδικευμένη μελέτη και έρευνα σε βάθος για τη γραφιστική σχεδιαστική δόμηση και συμπεριφορά ενός προϊόντος καθώς και για τη καλύτερή του επικοινωνία και υποστήριξη. Αυτή τη μελέτη και έρευνα τη θεραπεύει πανελλαδικά μόνο το Τμήμα Γραφιστικής του ΤΕΙ Αθήνας που τελεί όμως υπό συγχώνευση με άλλα ανομοιογενή και διαφορετικής κατεύθυνσης/προσανατολισμού  τμήματα.

Τα τμήματα Γραφιστικής στην Ευρώπη

Ευρωπαϊκές χώρες αρκετά συνειδητοποιημένες και ενεργές, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, επενδύουν στις «δημιουργικές βιομηχανίες» (creative industries), στοχεύοντας στην δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη. Σήμερα στην Ελλάδα  ουσιαστικά σχεδιάζεται η κατάργηση του μοναδικού τμήματος Γραφιστικής, όταν στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν πάνω από εξήντα αντίστοιχα τμήματα. Σε μια αναλογία πληθυσμού και φοιτητών Γραφιστικής με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει στη χώρα μας να έχουμε τουλάχιστον 5 τμήματα ανώτατης εκπαίδευσης με συνολικό αριθμό 450 φοιτητών ανά έτος – να σημειώσουμε ότι στην Κύπρο, μια χώρα με πληθυσμό 850.000 κατοίκων, τα σχετικά τμήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι πέντε, δυναμικότητας άνω των 150 φοιτητών ανά έτος. Θα πρέπει το υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με το υπουργείο Ανάπτυξης να μελετήσουν αν ένα τέτοιο τμήμα πρέπει να συρρικνωθεί ή να πολλαπλασιαστεί και να συνεχίσει να συμβάλλει στις αναπτυξιακές δραστηριότητες της χώρας.