Μιχάλης Βραχνάκης
Αντιπρύτανης ΤΕΙ Θεσσαλίας
Μέλος της Επιτροπής Διαλόγου
Γιώργος Σταμπουλής
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
& Μονάδα Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Η επίσκεψη στη Θεσσαλία του Υπουργού Παιδείας κ. Κ. Γαβρόγλου και του συμβούλου του καθηγητή κ. Π. Κυπριανού είχε ως αποτέλεσμα να διαλυθούν και τα τελευταία σύννεφα αμφιβολίας περί του εγχειρήματος της δημιουργίας του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ενώ δόθηκαν σαφείς απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις που τέθηκαν από τους ακαδημαϊκούς (και όχι μόνο) των τεσσάρων πρωτευουσών της Θεσσαλίας και της Λαμίας. Τις τρεις ημέρες που περιόδευσαν στις δομές των δύο ΤΕΙ και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (8-10 Αυγούστου) και μέσα σε κλίμα θετικότατης υποδοχής εκ μέρους των συναδέλφων ακαδημαϊκών δόθηκε η ευκαιρία να ξεδιπλωθεί το όραμα του Υπουργείου για το νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το οποίο στην ολοκλήρωσή του θα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα.
Εκείνο που έχει ίσως τη μεγαλύτερη σημασία από αυτή την επίσκεψη είναι η διατύπωση του ρόλου που οραματίζεται το Υπουργείο να διαδραματίσουν τα νέα πανεπιστήμια που θα προκύψουν στην επικράτεια από τις συνέργειες πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Τα νέα πανεπιστήμια θα είναι σαφώς μεγαλύτεροι οργανισμοί, με νέα και ανανεωμένα προγράμματα σπουδών, με ενσωματωμένη την «τεχνολογική εμπειρία» των ΤΕΙ και με την απαραίτητη ενίσχυση που προσφέρει η Πολιτεία και που συνοδεύει το κάθε σχέδιο νόμου. Το νέο πανεπιστήμιο θα είναι σε θέση να απλώνει τις απολήξεις του στην κοινωνία και να μεταφράζει τις ανάγκες ανάπτυξης σε ανάπτυξη νέων πεδίων γνώσης, με την οποία θα επανατροφοδοτεί την κοινωνία σε μία κυκλική, προσαρμοζόμενη διαδικασία. Η υλοποίηση αυτού του οράματος θα είναι το μεγάλο στοίχημα για τα νέα Πανεπιστήμια. Μακριά από τις άνευρες ακαδημαϊκές δομές του παρελθόντος, τον άχαρο απομονωτισμό και την εσωστρέφεια, τα ενισχυμένα και ανοιχτά στην κοινωνία νέα Πανεπιστήμια με το διευρυμένο ρόλο στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση και στην έρευνα θα έχουν καλύτερες προϋποθέσεις να επιτελέσουν πραγματικό μοχλό ανάπτυξης.
Το κυριότερο εργαλείο με το οποίο συνομιλεί ένα πανεπιστήμιο με την κοινωνία και μεταφράζει τα μηνύματά της είναι τα προγράμματα σπουδών των βασικών δομικών του μονάδων, των Τμημάτων. Το εγχείρημα της συνέργειας και η επανεκκίνηση των νέων πανεπιστημίων δίνει ώθηση και προσφέρει το κατάλληλο momentum επικαιροποίησης αυτών, στη βάση αναπτυξιακών αναγκών. Έτσι, θα δημιουργηθούν προγράμματα προπτυχιακών αλλά και μεταπτυχιακών σπουδών που θα προσφέρουν γνώση σε καίρια θέματα ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας της αγροτικής τεχνολογίας, της δημόσιας υγείας, της κλιματικής αλλαγής, της ενέργειας, των διαπολιτισμικών σπουδών και των δημιουργικών μέσων.
Ένα επιπλέον εργαλείο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και προέρχεται από τον χώρο των ΤΕΙ, είναι ο επιτυχημένος θεσμός της Πρακτικής Άσκησης, η οποία αποτελεί τη διαδικασία επαφής του φοιτητή με το επαγγελματικό πεδίο στην παραγωγή. Στο νέο πανεπιστήμιο ο θεσμός αυτός θα επανασχεδιασθεί και θα ενισχυθεί, ώστε να γίνει πιο ουσιαστική η σύνδεση θεωρίας και πράξης. Έμφαση επίσης θα δοθεί στα προγράμματα δια βίου μάθησης και τα θερινά σχολεία τα οποία θα ενισχυθούν για να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην επικαιροποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων εκ μέρους του πανεπιστημίου σε τομείς αιχμής. Στην κατάρτιση αυτών των προγραμμάτων ουσιαστικό ρόλο πρέπει να παίξουν επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες και συλλογικότητες.
Είναι γνωστό ότι στο νέο πανεπιστήμιο θα οργανώνονται διετή προγράμματα σπουδών, ως μία προοπτική συνέχειας σπουδών για τους απόφοιτους των ΕΠΑΛ. Τα 2ετή προγράμματα σπουδών θα καταρτίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις των τοπικών αναπτυξιακών φορέων και θα σχετίζονται με τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες των περιοχών όπου θα εφαρμόζονται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν διετή προγράμματα Κατεργασίας Ξύλου στην Καρδίτσα, ή Τεχνικών Γεωργίας Ακριβείας στη Λάρισα. Με τον τρόπο αυτό αξιοποιούνται στο έπακρο οι υπάρχουσες υποδομές, εργαστήρια και campus σε Λάρισα και Καρδίτσα. Γίνεται αντιληπτό ότι η λειτουργία τους αποτελεί το μεγάλο στοίχημα του όλου εγχειρήματος, καθώς πέρα από την παροχή γνώσης σε τεχνικά θέματα αιχμής, ο νέος αυτός θεσμός θα προσφέρει επιπλέον προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης, δίνοντας πραγματικές διεξόδους στους νέους. Σε επόμενο χρόνο θα πρέπει να εξετάσουμε και τη δυνατότητα αύξησης του αριθμού των «ώριμων» (άνω των 30) φοιτητών.
Η ίδρυση πανεπιστημιακών δομών με άμεση αναφορά στην κοινωνία, όπως του Πανεπιστημιακού Κέντρου Διάγνωσης Καρκίνου στη Λάρισα, αναδεικνύονται σε πρότυπο πυρήνα παραγωγής γνώσης και προσφοράς στην κοινωνία. Το συγκεκριμένο κέντρο αναβαθμίζει τις ιατρικές υπηρεσίες υγείας ολόκληρης της περιφέρειας και συμβάλλει στην ανάπτυξη της. Στόχο αποτελεί το Κέντρο να συμβάλλει στη δημόσια υγεία και να κερδίσει την εμπιστοσύνη ασθενών όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από άλλες χώρες. Αποτελεί μια τεράστια επένδυση, είναι ένα μεγάλη εγχείρημα και εκφράζει την εξωστρέφεια του νέου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Απαιτεί χρόνο και υψηλό οικονομικό κόστος. Ένα Κέντρο από τα πιο προηγμένα στον τομέα της ιατρικής, σημαντικό τόσο από διαγνωστική-θεραπευτική άποψη όσο και από επιστημονική-ερευνητική. Τα οφέλη λοιπόν θα είναι πολλαπλά: επιστημονικά, κοινωνικά και οικονομικά.
Μία επιπλέον αναφορά στις κοινωνικές και παραγωγικές ανάγκες αποτελούν δομές όπως το Αβερώφειο Αγροδιατροφικό Τεχνολογικό Πάρκο Θεσσαλίας (ΑΒ.Α.ΤΕ.ΠΑ.ΘΕ.) και η Τεχνόπολη Ιάσων. Το Πάρκο προβλέπεται να αξιοποιήσει το αγρόκτημα του ΤΕΙ Θεσσαλίας και της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής. Στο Πάρκο θα λειτουργήσουν οι συναφείς με την αγροτική παραγωγή και μεταποίηση Επαγγελματικές Σχολές και η Θερμοκοιτίδα Νέων Αγροτικών Επιχειρήσεων, με στόχο την παροχή υποστήριξης κατά την εισαγωγή στο επιχειρηματικό οικοσύστημα νεοφυών εταιρειών και τεχνοβλαστών που θα δραστηριοποιούνται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες στον αγροτικό χώρο. Η Θερμοκοιτίδα θα υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Καινοτομίας Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης και θα συνεργάζεται τόσο με το Ινστιτούτο Αγροτικής Ανάπτυξης που θα ιδρυθεί στη Λάρισα όσο και με τα συναφή Τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Θα αποτελέσει τον πυρήνα για την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς επιχειρήσεων και επιχειρηματιών στον αγροβιομηχανικό τομέα, με έμφαση στα σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα, τις συνεργασίες, την ένταση γνώσης και την εξωστρέφεια. Η Θερμοκοιτίδα θα παρέχει υπηρεσίες εκκόλαψης, επιχειρηματικής ανάπτυξης και δικτύωσης με τοπικές και διεθνείς αλυσίδες αξίας (π.χ. τουρισμό, επώνυμα τρόφιμα – ΠΟΠ) σε νέες επιχειρήσεις από αποφοίτους και ερευνητές καθώς και υποστήριξη σε υφιστάμενες επιχειρήσεις του τομέα. Επίσης, θα αποτελεί δίαυλο επικοινωνίας και συνεργασίας με το νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Ερευνητικό Κέντρο ΙΑΣΩΝ, και μηχανισμό τεχνολογικής ενημέρωσης και εκσυγχρονισμού. Τέλος, θα αποτελεί τον καταλύτη για την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών συστάδων (clusters) στον αγροβιομηχανικό τομέα αλλά και για την ανάπτυξη σύγχρονων εργαλείων και δομών διαχείρισης των ονομασιών προέλευσης και ποιότητας.
Η φιλοσοφία για τα νέα πανεπιστήμια στηρίζεται στη στρατηγική του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας. Η στρατηγική αυτή εδράζεται στον σύγχρονο σχεδιασμό και οργάνωση της έρευνας σε πεδία αιχμής, αξιοποιώντας συνέργειες και αντιμετωπίζοντας κρίσιμες ανάγκες του παραγωγικού μετασχηματισμού. Η δημιουργία των Ινστιτούτων που θα υποστηρίζουν τα νέα πανεπιστήμια αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στον θεσμό, καθώς πέρα από την έρευνα θα υποστηρίζουν και δράσεις τοπικής ανάπτυξης. Έτσι, το νέο Πανεπιστήμιο θα ενσωματώνει την έρευνα στο κέλυφος της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας ως νευραλγικό στοιχείο της και όχι ως προκάλυμμα μίας μη παραγωγικής και θεωρητικής αναφοράς.
Το νέο πανεπιστήμιο αναμένεται να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του ως εστία γνώσης και μόρφωσης και όχι στενά ως λίκνο εκκόλαψης των νέων επαγγελματιών. Το τελευταίο αναμένεται να γίνει έτσι κι αλλιώς – το πτυχίο θα αποτελεί μία ένδειξη επάρκειας για την επαγγελματική πορεία του πτυχιούχου. Όμως ο πρωταρχικός ρόλος του νέου πανεπιστημίου δεν θα είναι αποκλειστικά η παραγωγή γνώσης ως στοιχείο της παραγωγικής διαδικασίας και ως στοιχείο της εμπορευματικής οικονομίας (Παυλίδης 2007). Θα στοχεύει στην αυθεντική μόρφωση και την ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου. Θα θέτει την ιδέα της ελευθέριας παιδείας που θα αναδεικνύει την πνευματική καλλιέργεια για τον ελεύθερο άνθρωπο. Μεταφέροντας τον προβληματισμό του Περικλή Παυλίδη, εδώ έγκειται και η πρόκληση για την οικονομία και την κοινωνία που θέτει το νέο πανεπιστήμιο: το πώς η διαρκής πνευματική καλλιέργεια και η πολύπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου θα αποτελέσουν ζητούμενα της οικονομίας και των κοινωνικών σχέσεων.
----------------------------
Παυλίδης Π. 2007. Η ιδέα του Πανεπιστημίου στη σύγχρονη κοινωνία της Αγοράς. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Νέα Παιδεία, τεύχος 122, Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2007, σσ. 17-39.
1) «Tα μη θεματικά συναφή μάστερ έχουν την αξία τους μέσα στα πλαίσια του εργασιακού βίου. Ας πάρουμε εργαζόμενους του τεχνικού τομέα με μη θεματικά συναφή μάστερ. Πχ για έναν ΔΥ του τεχνικού τομέα ένα μάστερ στη δημόσια διοίκηση (MPA) ενισχύει την συνολική του επαγγελματική και ακαδημαϊκή παρουσία και οντότητα».
Αυτός είναι ο κύριος σκοπός των master παγκοσμίως, η επαγγελματική εξειδίκευση. Κακώς στην Ελλάδα έχουν φτάσει να θεωρούνται κάτι σαν ακαδημαϊκή "κολυμβήθρα του Σιλωάμ", για το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Eίναι απολύτως λογικό ένας νοσηλευτής (ΤΕ) να πάρει ένα μη συναφές με την αρχική του ειδίκευση master, το οποίο θα τον βοηθήσει στην επαγγελματική του πορεία (πχ. διοίκησης νοσηλευτικών μονάδων)
Πόσο λογική όμως είναι η απαίτηση ένας μεταπτυχιακός κύκλος σπουδών (ΠΜΣ) να ΑΝΑΒΑΘΜΙΖΕΙ αυτομάτως έναν ήδη κατοχυρωμένο προπτυχιακό κύκλο σπουδών (ΠΠΣ);
Το ίδιο ισχύει και με τα προαπαιτούμενα μαθήματα για την εισαγωγή σε ΠΜΣ.
Επειδή κάποιος απόφοιτος ΤΕΙ παρακολούθησε 8 ή 10 προπαρασκευαστικά μαθήματα προπτυχιακού επιπέδου (με σκοπό την εισαγωγή σε master) είναι στο ίδιο επίπεδο με τα 45+ μαθήματα του ενιαίου τετραετούς κύκλου ενός πανεπιστημιακού πτυχίου;
2) «Μέχρι το 1977, χρονιά που ιδρύθηκε το αμαρτωλό ΔΙΚΑΤΣΑ, τα εκάστοτε τμήματα έκριναν τις ισοτιμίες κτλ . και είχαν αυτήν την δυνατότητα».
Ας γυρίσουμε πίσω σε εκείνες τις δεκαετίες, του 1970 και 1980, αφού όλα μετά είναι χειρότερα...
Δηλαδή, τα ΑΕΙ και τα τμήματα τους δεν είναι "αμαρτωλά"; Μόνο το "κακό" κράτος φταίει για όλα;
Οι δυσλειτουργίες του ΔΙΚΑΤΣΑ και του ΔΟΑΤΑΠ δε σημαίνει πως δεν πρέπει να υπάρχει κεντρική κατεύθυνση του ποια πτυχία αντιστοιχούνται και σε ποιο επίπεδο.
Ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο η ακαδημαϊκοί οφείλουν να ξεκαθαρίσουν τον χώρο τους από περιττές υποδιαιρέσεις και διαχωρισμούς: πρέπει να δημιουργηθεί ένα απλό και με ξεκάθαρη στόχευση σύστημα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, με Πανεπιστήμια και ΙΕΚ.
3) «Μου αρκεί ότι τα ΤΕΙ πάντα ενσωμάτωναν την ενότητα έρευνας και διδασκαλίας. Για την διδασκαλία ελπίζω να μην υπάρχει διαφωνία. Για την έρευνα έχει κάποιος στοιχεία για το πόσοι κόπηκαν στις μετά τα ο2001κρίσεις από τους παλιούς διδάσκοντες;»
Σαφέστατα υπάρχει διαφωνία: και στο επίπεδο ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ και στο επίπεδο ΕΡΕΥΝΑΣ των ΤΕΙ κατά την αρχική περίοδο λειτουργίας τους (1980-2001).
Σοβαρές ελλείψεις σε θεωρητικά μαθήματα και κενά σε καταξιωμένους καθηγητές με διδακτορικό καθιστούν απαράδεκτη την αντιστοίχιση εκείνων των πτυχίων με τα σημερινά.
Το ίδιο ισχύει και για τα ΜΑΘΗΜΑΤΑ, το ίδιο και για τη ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ σπουδών - αναγκαίες συνθήκες, όχι ικανές.
Πάλι, ας μην μπερδεύουμε μια ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΣΥΝΘΗΚΗ με μια ΙΚΑΝΗ: Δεν αρκεί να έχει κάποιος διδακτορικό για να μπορεί να διδάξει σε πανεπιστήμιο. Αλλά σίγουρα το να ΜΗΝ έχει πρέπει να είναι αποτρεπτικό, και επηρεάζει ευθέως την ποιοτική αξιολόγηση ενός ιδρύματος.
Δεν έφτανε απλώς η αύξηση των εξαμήνων διδασκαλίας και η εισαγωγή ορισμένων βασικών μαθημάτων θεωρίας.
Στα τμήματα ΤΕΙ, έπρεπε καταρχάς να αλλάξει ριζικά ΟΛΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ προκειμένου να αλλάξει εν συνεχεία το προφίλ των αποφοίτων από τεχνικό σε πανεπιστημιακό.
...Εννοείται, ακόμα και μετά από αυτή την εξέλιξη, δεν είναι σίγουρο ότι το ΤΕΙ Αθηνών (ή το Παν. Δυτικής Αττικής) θα ήταν ένα "πρότυπο" ΑΕΙ. Μάλλον στην αρχή θα υστερεί σε σχέση με άλλα (πχ. Πανεπιστήμιο Κρήτης) και αυτό είναι αναμενόμενο.
Νομοθετικά, δεν μπορείς να επιβάλεις ανώτατο όριο εξέλιξης για κάθε ίδρυμα - αλλά μπορείς να εξασφαλίσεις ότι δεν παραβιάζεται το κατώτατο όριο, για όλα τα ιδρύματα (συγκεκριμένες ελάχιστες απαιτήσεις για ΠΠΣ, διδακτικό προσωπικό, ερευνητική δραστηριότητα κοκ.)
Συμπερασματικά, με σημείο εκκίνησης το *1980*:
α) Τα πανεπιστήμια ήταν σε ένα επίπεδο, έστω (Α), και πάνω σε αυτό εξελίχθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Παραμένοντας πάντοτε στο ίδιο επίπεδο σπουδών (Πανεπιστημιακές σπουδές, με δυνατότητα απονομής διδακτορικών διπλωμάτων), με την προσθήκη ορισμένων στοιχείων (πχ. πρακτική άσκηση), χωρίς να έχουν αποκλίνει από την κύρια αποστολή τους.
β) Τα ΤΕΙ ιδρύθηκαν σε ένα επίπεδο (Β) και βάσει αυτής της αρχικής αποστολής διαμορφώθηκαν (μετεξέλιξη των ΚΑΤΕΕ). Ορισμένα έχουν καταλήξει σε ένα επίπεδο (Α) και ως κοινωνία προχωρούμε στην αναβάθμισή των τμημάτων τους. Καλώς έγινε -αν και σίγουρα αστοχήσαμε με την ίδρυσή τους- και υπάρχουν διεθνώς παραδείγματα αναβάθμισης ιδρυμάτων. Όμως το να εξισωθεί το επίπεδο (Α) με το επίπεδο (Β) είναι παράλογο από κάθε ακαδημαϊκή θεώρηση.
Φυσικά υπήρχαν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε καλά-μέτρια-κακά πανεπιστήμια, με αριστούχους-μέτριους-αδύναμους αποφοίτους. Παντού υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε καθηγητές και τα διδακτορικά τους.
Αυτό δε σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι τα πτυχία ΤΕΙ εκείνης της εποχής πληρούν τα κριτήρια για να ισοτιμηθούν συλλήβδην με τα αντίστοιχα πανεπιστημιακά.
Δηλαδή, να δεχτούμε ότι, καθώς το Πανεπιστήμιο Κρήτης δεν είναι στο επίπεδο του Cambridge, είναι λογικό να αντιστοιχηθούν τα πτυχία που απένειμε το 1995 με εκείνα που απένειμε την ίδια χρονιά το ΤΕΙ Θεσσαλονίκης... Απολύτως λογικό, αφού αναμφίβολα από το 1995 και εξής σίγουρα ορισμένοι απόφοιτοι ΤΕΙ θα έγιναν δεκτοί για μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο Κρήτης...
Ακραίος παραλογισμός, και δεν τιμά κανέναν απόφοιτο αυτή η θέση.
@ bob mastoras
Αναμένουμε την απάντηση (από εσάς ή οποιονδήποτε άλλον σχολιαστή) για τη διάκριση που γίνεται στο εξωτερικό ανάμεσα στα πτυχία ΤΕΙ και τα πανεπιστημιακά πτυχία.
Αν απλώς θέλετε μια νομοθετική "βοήθεια" από το κράτος, είναι άλλο ζήτημα. Δεν είναι όμως το "κακό" ελληνικό κράτος που αδικεί τα "ποιοτικά" ΤΕΙ.
Τα ΤΕΙ ήταν μέρος του προβλήματος για το ελληνικό κράτος:
Γιατί τα ΤΕΙ δεν ιδρύθηκαν εξαρχής σαν πανεπιστήμια; Μήπως επειδή εκείνη την εποχή, παρολο που δε χρειαζόμασταν ως χώρα καινούρια ιδρύματα και νέου τύπου σχολές, όλοι έψαχναν τρόπο να επεκτείνουν την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;
Τέλος, αν θέλετε να επεκταθούμε με τη σειρά στο Γαλλικό σύστημα, στο Γερμανικό σύστημα κτλ. - γιατί ακόμα και σήμερα εκεί υπάρχουν σχολές "πρώτες μεταξύ ίσων", έτσι όπως διαμορφώθηκαν ιστορικά.
Σίγουρα πάντως δεν είναι όλα τα πτυχία όλων των τύπων ιδρυμάτων ισότιμα, αυτό ισχύει και στην Ευρώπη.