Επιτακτικά ερωτήματα και έμπρακτες απαντήσεις για τα αρχαία ελληνικά στη δευτεροβάθμια

Εδώ τα παιδιά δεν ξέρουν Νέα, τα Αρχαία τώρα μας νοιάζουν ;
Ασχοληθείτε με τους καθηγητές που δεν ξέρουν να κάνουν μάθημα, άλλοι είναι άχρηστοι. Μάθετε στα παιδιά πρώτα τα Νέα και μετά μαζί σας για τα Αρχαία.

Συνάδερφε Ι.Π Αμπελά,
Νομίζω ότι μετατοπίζεις την κουβέντα σε άλλη κατεύθυνση. Εξηγώ:
γράφεις: «...οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι επειδή άλλαξε ο τρόπος εξέτασης των Αρχαίων Ελληνικών στη Γ΄ Λυκείου και επειδή δημιουργήθηκε ένα νέο βιβλίο με την προσθήκη κάποιων ενοτήτων "άλλαξε ο βηματισμός" του μαθήματος».
Δεν ισχυρίστηκα αυτό, αλλά ότι «η διδασκαλία των αρχαίων στη Γ Λυκείου ανθρωπιστικών σπουδών έχει βρει κάποιον βηματισμό».

Από κει και πέρα οι ενστάσεις (θεμιτές) βασίζονται σε επιλεκτική ανάγνωση των πραγμάτων. Για παράδειγμα, έχεις δίκιο ότι «Ούτε το 3% δεν κατάφερε να αριστεύσει (18-20). Το 35% παρέμεινε κάτω από τη βάση». Δες όμως α) τα στατιστικά των προηγούμενων χρόνων και την αποτυχία των υποψηφίων, δες τη στατιστική των αναβαθμολογήσεων β) μην ξεχνάς ότι η κλιμάκωση της βαθμολογίας είναι θεμιτή και αναμενόμενη σε έναν διαγωνισμό.

Από πού απορρέει ότι «Η κατάργηση της εξέτασης της μετάφρασης ούτε βοήθησε ούτε συνεισέφερε κάτι στην ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος»;
Πώς ερμηνεύεις την αντίφαση που προκύπτει από τις ενστάσεις σου; Αφενός γράφεις «Οι επιδόσεις των φετινών υποψηφίων 2019 με τον νέο τρόπο εξέτασης δεν βελτιώθηκαν επ' ουδενί. Ούτε το 3% δεν κατάφερε να αριστεύσει (18-20). Το 35% παρέμεινε κάτω από τη βάση» και αφετέρου μέμφεσαι ότι «Οι ερωτήσεις των περσινών θεμάτων δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ερμηνευτικές, αλλά ως νοηματικές γυμνασιακού επιπέδου».

Σταματώ εδώ, επειδή η οθόνη δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για μακροσκελή κείμενα.
Προς το παρόν, βλέπω ότι κάθε απόπειρα αλλαγής ξαναθέτει όλα τα ζητήματα που προκλήθηκαν και κατά το παρελθόν. Θα ήταν «ανέξοδη συζήτηση» να τα ξανακάνουμε την ίδια κουβέντα.
Θα συμφωνήσουμε ότι απαιτείται συνολικός ενιαίος σχεδιασμός του μαθήματος στη δευτεροβάθμια. Ας κάνει η εκπαιδευτική πολιτική τη δουλειά της.

Κρίσιμα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις και μάλιστα άμεσα. Κάποιες διαπιστώσεις: η ερώτηση κατανόησης στην εξέταση είναι πιο ουσιαστική από τη μετάφραση την οποία συχνά απλώς απομνημόνευαν οι μαθητές/τριες. Ο φάκελος υλικού προτρέπει τους μαθητές/τριες κι εμάς μαζί τους να γίνουμε περισσότερο κριτικοί. Χρειάζεται όμως χρόνος για να φανεί η αλλαγή και κυρίως η επίδραση που αυτή η αλλαγή θα έχει στη σκέψη και στο λόγο των μαθητών/τριών.

Παρακολουθώ με προσοχή τις αναρτήσεις του συναδέλφου Συμεωνίδη οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι επειδή άλλαξε ο τρόπος εξέτασης των Αρχαίων Ελληνικών στη Γ΄ Λυκείου και επειδή δημιουργήθηκε ένα νέο βιβλίο με την προσθήκη κάποιων ενοτήτων "άλλαξε ο βηματισμός" του μαθήματος. Ας μου επιτραπεί, λοιπόν, να εκφράσω τις προσωπικές ενστάσεις στο πλαίσιο ενός ειλικρινούς δημόσιου διαλόγου.
1) Οι επιδόσεις των φετινών υποψηφίων 2019 με τον νέο τρόπο εξέτασης δεν βελτιώθηκαν επ' ουδενί. Ούτε το 3% δεν κατάφερε να αριστεύσει (18-20). Το 35% παρέμεινε κάτω από τη βάση.
2) Η κατάργηση της εξέτασης της μετάφρασης ούτε βοήθησε ούτε συνεισέφερε κάτι στην ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος. Αναγνωρίζω ότι είχε καταντήσει μηχανιστική διαδικασία, αλλά αντί της κατάργησής της θα μπορούσε να είχε αντικατασταθεί από "έξυπνες" μεταφραστικές ασκήσεις χωρίων, φράσεων κλπ. σε συνδυασμό με έλεγχο της κατανόησης. Πάντως, πολλοί μαθητές συνεχίζουν να μαθαίνουν μετάφραση καθώς αυτό τους διευκολύνει στα απαιτητικά φιλοσοφικά κείμενα. Προσωπικά διδάσκω μετάφραση, αλλά δεν εξετάζω.
3) Οι ερωτήσεις των περσινών θεμάτων δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ερμηνευτικές, αλλά ως νοηματικές γυμνασιακού επιπέδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο νέο βιβλίο (Φάκελο Υλικού) στην αντίστοιχη ενότητα που εξετάστηκαν πέρυσι προτείνονται πολύ πιο απαιτητικές ερωτήσεις εμβάθυνσης (και σωστά).
4) Η χρήση παραλλήλων κειμένων είναι μεν θετική, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος αυθαίρετων συγκρίσεων και διαπιστώσεων που δεν μπορούν να ελεγχθούν ως προς την εγκυρότητά τους. Ακόμα και τα προτεινόμενα στο νέο σχολικό βιβλίο οδηγούν μαθητές και καθηγητές σε αμφίβολα συμπεράσματα για το τι είναι κοινό και τι διαφορετικό ανάμεσα σε δύο στοχαστές που απέχουν ακόμα και 20 αιώνες. Χαρακτηριστική περίπτωση η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου.
5) Τα προτεινόμενα αδίδακτα κείμενα δεν μπορούν να αποτελέσουν κείμενα αυτενέργειας του μαθητή. Το επίπεδό τους είναι ιδιαίτερα υψηλό ώστε μόνο ως κείμενα συνέργειας του καθηγητή μπορούν να θεωρηθούν. Όποιος διδάσκει αδίδακτο αρκετά χρόνια κατανοεί πλήρως τις γνωστικές αδυναμίες των μαθητών κάθε χρόνο. Ακόμα και ως προτάσεις όφειλαν οι συγγραφείς να λάβουν υπόψη τους την εκπαιδευτική πραγματικότητα και να μην στρέφονται μονομερώς σε κείμενα φιλοσοφικού ή διδακτικού περιεχομένου. Δεν είναι τυχαίο ότι τέτοια κείμενα εξετάστηκαν σπανίως στις Πανελλαδικές Εξετάσεις.
6) Για τον ιδεολογικό προσανατολισμό των νέων κειμένων και την επίνευση θεολογίας που τα χαρακτηρίζει έχει ήδη αρθρογραφήσει η εξαίρετη συνάδελφος κα Τουρνά. Εγώ θα προσθέσω ότι ειδικά ο Πλάτων αντιμετωπίζεται με αγιογραφικό τρόπο και αποσιωπάται η αριστοκρατική (επιλέγω συνειδητά) προσέγγιση της παιδείας και της πολιτείας. Επιφυλάσσομαι σε επόμενη αρθογραφία να τεκμηριώσω τους ισχυρισμούς μου βήμα προς βήμα.
7) Το πλήθος των ερωτημάτων σύμφωνα με το νέο σύστημα είναι εξαντλητικό από άποψη χρόνου. 10 ερωτήματα και 3 κείμενα απαιτούν νοητικές διεργασίες που αδικούν τους μαθητές. Φυσικά υπάρχει η λύση των ερωτημάτων γυμνασιακού τύπου, όπως πέρυσι, ενώ οι μαθητές προετοιμάζονται και κοπιάζουν ως φοιτητές τμημάτων φιλοσοφίας. Λιγότερα ερωτήματα και καλύτερα σταθμισμένα θα ήταν σαφώς καλύτερο.

Κλείνοντας τα ερωτήματα περί της διδασκαλίας των Αρχαίων που αναφέρει ο κος Συμεωνίδης είναι ερωτήματα ουσιώδη. Όμως και ο τρόπος αξιολόγησης δεν μπορεί να διαφέρει τόσο εμφατικά από τάξη σε τάξη, από Γυμνάσιο σε Λύκειο. Ούτε ένα βιβλίο μόνο του αρκεί για να φέρει την αλλαγή, όταν μάλιστα στο 85% το συγκεκριμένο βιβλίο βασίζεται σε μία στοχοθεσία που ο χρόνος την έχει κρίνει μάλλον ως εξαντλημένη και την ανανεώνει στα τυπικά της χαρακτηριστικά.
Υγ. Αποτελεί σοβαρή παράλειψη εκ μέρους του ΙΕΠ να μην υπάρχει νέο βιβλίο εκπαιδευτικού αναμορφωμένο και εμπεριστατωμένο. Οι σημειώσεις του κου Μπετσάκου (έτερου μέλους της συγγραφικής ομάδας) χρησιμότατες (και τον ευχαριστούμε), αλλά εκφράζουν μία πολύ συγκεκριμένη οπτική ερμηνευτική προσέγγιση. Κατά πόσο όμωςνομιμοποιούνται ως υποδειγματικές προτάσεις ερμηνείας και κατά πόσο θα ληφθούν υπόψη από την επιτροπή Εξετάσεων στη σύνταξη των θεμάτων και των προτεινόμενων απαντήσεων;