«Η εκπαιδευτική διαδικασία δεν είναι πείραμα»

Ηλίας Ν. Γουβέλης, Δ/ντης 2ου Γυμνασίου Μεσολογγίου

Εν΄όψει  της επανέναρξης των σχολείων και των αλλεπάλληλων εγκυκλίων που την συνοδεύουν θα ήθελα να πω τα εξής:

Η «μόρφωση» είναι θεμελιώδης έννοια ως «συνάντηση» που πραγματοποιείται ανάμεσα στα μορφωτικά αγαθά και στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο και σημαίνει «το άνοιγμα του ανθρώπου στον κόσμο (στην πραγματικότητα) και το άνοιγμα του κόσμου στον άνθρωπο» (W.Klafk).

Και η μόρφωση για να «συναντηθεί» με τον άνθρωπο  χρειάζεται καλούς εκπαιδευτικούς να τη μεταφέρουν. Μια κοινωνία, λοιπόν, που μέμφεται τους εκπαιδευτικούς που διαθέτει και τους απαξιώνει, έχει δυστυχώς συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μια μηντιακή  επίκληση και όχι πρωτεύον κοινωνικό αγαθό υψίστης σημασίας.

Οι εκπαιδευτικοί είμαστε δημόσιοι λειτουργοί και ως εκ’ τούτου δρούμε όχι κατά βούληση αλλά στο πλαίσιο κανόνων, νόμων και διαδικασιών. Δεν είμαστε όμως μηχανικά υποκείμενα ρομποτικών εντολών. Το πρώτο κριτήριο αξιολόγησης ενός εκπαιδευτικού εκτός από τη γνώση του διδακτικού του αντικειμένου πρέπει να  είναι η ευρύτητα της σκέψης του και η κριτική του ικανότητα. Κανένας σχεδιασμός δεν μπορεί να αποδώσει στηριζόμενος σε άβουλους εκπαιδευτικούς άθυρμα των εξελίξεων.

 Ο εκπαιδευτικός για να είναι συνεπής απέναντι στο λειτούργημά του πρέπει να ενεργεί με συναίσθημα  και αίσθημα ευθύνης. Μόνο τότε είναι χρήσιμος για το κοινωνικό σύνολο. Γι’ αυτό πρέπει να κρίνεται αυστηρά. Η πολιτεία ωστόσο  οφείλει να του εξασφαλίζει τα μέσα και να του παρέχει τους αναγκαίους βαθμούς ελευθερίας προκειμένου να ανταποκρίνεται σ’ αυτό του το καθήκον.

Οι αλλεπάλληλοι εγκύκλιοι του υπουργείου που αλλάζουν ύφος ανάλογα με την περίπτωση για καθαρά επικοινωνιακούς λόγους και λόγους απόδοσης  ευθυνών, δεν βοηθούν στη διαμόρφωση του απαραίτητου  κλίματος εμπιστοσύνης. Υπάρχουν περιπτώσεις που το ύφος  είναι αυστηρότατο σχεδόν απειλητικό. Ωστόσο σε άλλες περιπτώσεις  που χρειάζεται ουσιαστική καθοδήγηση, το ύφος παραπέμπει στην περίφημη «δημιουργική» ασάφεια. Έτσι οδηγούμαστε σε  τραγελαφικές καταστάσεις.

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής της «δημιουργικής» ασάφειας είναι και η τροπολογία που ψηφίστηκε τα μεσάνυχτα της 7/5 προς 8/5/2020 στη βουλή  και αφορά την εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση. Κανείς δεν έχει αντίρρηση ότι η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί εκπαιδευτική πρακτική παγκοσμίως. Το e-learning όμως απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό καλές υποδομές και υποστηρικτικά εργαλεία. Χρειάζεται για να αποδώσει πολύ καλή προετοιμασία από πλευράς του εκπαιδευτικού και πολύ χρόνο να οργανωθεί. Αυτό που πέτυχαν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί ουσιαστικά απροετοίμαστοι χωρίς την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποστήριξη μάλλον χαρακτηρίζεται ως κατόρθωμα  παρά ως τεμπελιά.

 Είναι, όμως, άλλο πράγμα η εξ’ αποστάσεως διδασκαλία που ο εκπαιδευτικός διδάσκει τους μαθητές του διαμέσου του υπολογιστή του και εντελώς άλλο η απ’ ευθείας αναμετάδοση του μαθήματος μέσα από την τάξη. Όποιος το σκέφτηκε αυτό έχει πλήρη άγνοια του όρου τάξη. Τάξη πρώτα απ’ όλα σημαίνει σχέση, σημαίνει δέσμευση, σημαίνει γραπτό και άγραφο συμβόλαιο λειτουργίας μεταξύ διδάσκοντα και διδασκομένων, σημαίνει πρώτα και πάνω απ’ όλα εμπιστοσύνη. Η ποιότητα της σχέσης μαθητή-δασκάλου κάνει τη διαφορά. Η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας εξαρτάται από την ποιότητα αυτής της σχέσης και όχι από το αντικείμενο, τη διδακτέα ύλη, το θέμα ή τον τρόπο διδασκαλίας ή και το υποκείμενό της. Η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μυσταγωγία, με τα μυστικά της αν θέλετε που είναι όμως τόσο αναγκαία για την λειτουργία της. Όλα αυτά, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι σε δημόσια θέα. Τι θα πει καταγράφονται ή δεν καταγράφονται; Είναι σαν να λέμε δεν έχουμε πρόβλημα με τη ζωντανή αναμετάδοση οικογενειακών μας στιγμιότυπων αρκεί αυτά να μη βιντεοσκοπούνται.

Η θέση αυτή δεν σημαίνει ότι είμαι εναντίον της καταγραφής υποδειγματικών διδασκαλιών ακόμα και με την παρουσία μαθητών με την προϋπόθεση ότι αυτοί και οι κηδεμόνες τους  συναινούν. Η διαδικασία αυτή και  καινοτόμα είναι και πολύ χρήσιμη. Είναι όμως σεμιναριακού τύπου και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει καθημερινή πρακτική.

Επίσης σε συνδυασμό με το δικαίωμα αποχής από την εκπαιδευτική διαδικασία, που δίνει η πολιτεία με την προσκόμιση ΥΔ, εγείρονται και άλλα ζητήματα. Με τη ζωντανή κάλυψη του μαθήματος, τα παιδιά που οι γονείς τους προσκομίζουν ΥΔ και απέχουν από τα μαθήματα, βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση σε σχέση με τα παιδιά που βρίσκονται στο σχολείο και συμμετέχουν σε μια διαδικασία υψηλού ρίσκου. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα  παιδιά αυτά θα  μείνουν ακάλυπτα. Ίσα ίσα με τις δυνατότητες της ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης και με την επικοινωνία με τους διδάσκοντες καθηγητές μέσω mail μπορούν να παρακολουθούν αδιαλείπτως την πορεία του τμήματός τους.

Για τους λόγους που εξήγησα παραπάνω είμαι εναντίον στην απευθείας κάλυψη των μαθημάτων μέσα από την τάξη. Η θέση αυτή είναι θέση αρχής και δεν πηγάζει από κανένα φοβικό σύνδρομο. Η στάση της εκπαιδευτικής κοινότητας  άλλωστε καθ’ όλη τη διάρκεια της καραντίνας συνηγορεί  σ΄αυτό.

Πιστεύω  ότι οι εκπαιδευτικοί  των σχολείων  θα μεριμνήσουν ώστε να  εφαρμοστούν   τα μέτρα υγιεινής όπως ανακοινώθηκαν από τον ΕΟΔΥ παρόλο που αυτά σε αρκετές περιπτώσεις υπερβαίνουν το ρόλο τους και την ιδιότητά τους.