ΓΓ. Δημόσιας Υγείας: Γιατί ανοίγουν τα σχολεία

Ειρήνη Αγαπηδάκη,  Γενική Γραμματέα Δημόσιας Υγείας

Είναι απολύτως αναμενόμενη η ανησυχία των γονιών για την επιστροφή στα σχολεία, καθώς το κύμα της Όμικρον έχει άλλα χαρακτηριστικά και μας αναγκάζει να προσαρμοστούμε σε διαφορετικούς κανόνες. Αυτή η αναγκαία προσαρμογή που καλούμαστε να κάνουμε σε κάθε φάση της πανδημίας, με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε παραλλαγής του ιού που επικρατεί, απαιτεί από όλους μας περίσσεια υπομονής και ψυχραιμίας. Δεν έχει λοιπόν νόημα να συζητάμε για την Όμικρον με βάση όσα γνωρίζαμε για τη Δέλτα. Γιατί αυτό κάνουμε όταν η συζήτηση εξαντλείται στο αν πρέπει ένα τμήμα να κλείνει στα 50%+1 θετικά κρούσματα. Αυτή η συζήτηση δεν έχει πια νόημα. Είχε πέρυσι, όχι φέτος.

Ποιος είναι ο στόχος;

Στόχος μας είναι να κρατήσουμε τα σχολεία ανοιχτά και να κάνουμε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό για να προστατέψουμε την υγεία των παιδιών.

Τι αλλάζει με την Όμικρον;

Φέτος, οι περισσότερες χώρες ανοίγουν τα σχολεία γιατί το κύμα της Όμικρον δε μπορεί να αναχαιτιστεί σε καμία χώρα. Ακόμα και σε χώρες που εφάρμοσαν lockdown όπως η Ολλανδία, υπάρχει εκτίναξη κρουσμάτων. Αυτό σημαίνει ότι, θα εκτεθούμε σχεδόν όλοι στον ιό. Στις προηγούμενες φάσεις της πανδημίας, το lockdown μας παρείχε προστασία από την έκθεση στον ιό, επειδή οι παραλλαγές που επικρατούσαν είχαν άλλα χαρακτηριστικά.  Τώρα είναι άχρηστο για αυτόν τον σκοπό. Ακόμα δηλαδή και αν κλείσουμε τα πάντα, θα εκτεθούμε στον ιό από τα άτομα που θα κολλήσουν στο σπίτι που ζούμε. Για τον λόγο αυτό, δεν έχει νόημα να μείνουν κλειστά τα σχολεία. Ακόμα και αν τα παιδιά μείνουν σπίτι, θα εκτεθούν στον ιό.

Ωστόσο, άλλο έκθεση άλλο νόσηση. Το να εκτεθεί κάποιος  στον ιό και το να συμμετέχει στην αλυσίδα μετάδοσης, νόσησης κλπ είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Από το δεύτερο, προστατεύει κυρίως το εμβόλιο και τα μέτρα ατομικής προστασίας. Έκθεση δε σημαίνει θάνατος, για αυτό καλό είναι να σταματήσει η τρομοκρατία. Έχουμε όπλα που δεν είχαμε πριν από δύο χρόνια: εμβόλιο, εμπειρία στη διαχείριση των κλινικών περιστατικών, φάρμακα. Τα παιδιά ακόμα και αν εκτεθούν στον ιό, έχουν λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν σοβαρά, ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι δεν προσπαθούμε να αποτρέψουμε κάθε λοίμωξη. Τα έως τώρα επιστημονικά  δεδομένα δείχνουν επίσης ότι, όσοι ενήλικες έχουν κάνει την ενισχυτική δόση έχουν πολύ μα πολύ μειωμένες πιθανότητες να νοσήσουν σοβαρά. Άρα, οι εκπαιδευτικοί που έχουν κάνει την τρίτη δόση, είναι προστατευμένοι.

Τι κάνουμε λοιπόν;

1. Εφαρμόζουμε εκτεταμένη στρατηγική testing κατά τα πρότυπα του CDC “test to stay”. Τα self test αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για να περιοριστεί όσο γίνεται η διασπορά του ιού στο σχολείο από και στους μαθητές και αλλά και από και στους εκπαιδευτικούς. Στην αρχή της πανδημίας, όταν δεν είχαμε τεστ εφαρμόζαμε την καραντίνα γιατί δεν ξέραμε ποιος είναι μολυσματικός. Τώρα έχουμε τα τεστ, οπότε μπορούμε να ξέρουμε με μεγάλο βαθμό ασφάλειας, ποιος πρέπει να είναι στην τάξη. Εφαρμόζουμε λοιπόν  τα τεστ τόσο σε καθολικό επίπεδο (δις εβδομαδιαίως) όσο και όταν προκύπτει κρούσμα με το πρωτόκολλο καθημερινού τεστ για όλα τα παιδιά που έχουν έρθει σε επαφή με το θετικό κρούσμα μέσα στην τάξη, εγκαταλείποντας το μοντέλο του «σταυρού» που ίσχυε κατά το κύμα της Δέλτα και προέβλεπε να γίνονται τεστ μόνο στα παιδιά που βρίσκονταν στον «σταυρό» του θετικού κρούσματος, ακριβώς γιατί έχουμε πιο μεταδοτικό στέλεχος και αερογενή μετάδοση.

2. Τα τεστ είναι απολύτως χρήσιμα εργαλεία, ωστόσο ακριβώς επειδή η Όμικρον έχει άλλα χαρακτηριστικά, εφαρμόζουμε και τον παλιό καλό κανόνα: έχω συμπτώματα κρυολογήματος; Μένω σπίτι και παίρνω μέτρα προστασίας. Αυτό κάναμε κάθε χειμώνα από τότε που ήμασταν παιδιά, αυτό κάνουμε και τώρα για τα παιδιά μας.

3. Καταγράφουμε τα κενά εκπαιδευτικών από απουσίες λόγω νοσησης και μεριμνούμε για την κάλυψη τους με έκτακτο προσωπικό, ώστε να μην προκληθούν διακοπές στη λειτουργία των τμημάτων.

Γιατί δεν κλείνουμε 2-4 εβδομάδες τα σχολεία μέχρι να περάσει το κύμα της Όμικρον;

Εκτός του ότι το κλείσιμο των σχολείων δεν εγγυάται την προστασία των ατόμων από την έκθεση στον ιό όπως στα προηγούμενα κύματα, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι, η πανδημία έχει μεταξύ άλλων, έντονα ταξικές πτυχές. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και το Κέντρο για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) αλλά και ο Οργανισμός Δημόσιας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, θέτουν ως βασικό στόχο στις επικαιροποιημένες οδηγίες που αφορούν τη διαχείριση του κύματος της Όμικρον στα σχολεία, το «να μη μένουν οι μαθητές στο σπίτι σε καραντίνα, χωρίς να χρειάζεται». Βασικός στόχος διεθνώς είναι να μείνουν τα παιδιά στο σχολείο όσο περισσότερο γίνεται και με όση μεγαλύτερη ασφάλεια γίνεται. Αυτό αποτελεί μια συνειδητή επιλογή, η οποία βασίζεται στην επιστημονική τεκμηρίωση από το πεδίο της Δημόσιας Υγείας που περιλαμβάνει διαχρονικά ερευνητικά δεδομένα και όχι μόνο εκείνα που αφορούν στην πανδημία.  

Εδώ και δύο χρόνια, η εκπαίδευση έχει λειτουργήσει με πολύ μεγάλες δυσκολίες σε όλες τις χώρες. Αυτό σημαίνει ότι, τα παιδιά, δεν έχουν λάβει αυτά που θα έπαιρναν σε κανονικές συνθήκες, αν δεν είχαμε πανδημία. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει όλα τα παιδιά σε κάθε τομέα της ανάπτυξης, αλλά έχει ιδιαίτερα δυσμενή επίδραση στα παιδιά που ανήκουν σε οικογένειες με χαμηλότερο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο. Στον πυρήνα της Δημόσιας Υγείας (που αποτελεί το επιστημονικό πεδίο που ασχολείται με την πρόληψη των νοσημάτων και την προαγωγή της υγείας σε επίπεδο πληθυσμού και όχι το κρατικό σύστημα υγείας όπως λανθασμένα θεωρούν πολλοί στη χώρα μας) βρίσκεται η αντιμετώπιση των κοινωνικών παραγόντων που επιδρούν στην υγεία και η αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία.

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες οι γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, ζούμε, εργαζόμαστε, επιδρούν  στην υγεία μας. Το αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης, είναι οι κοινωνικές ανισότητες στην υγεία.

Έτσι, τα άτομα που γεννιούνται π.χ. σε φτωχές οικογένειες, έχουν χειρότερη υγεία από άλλες ομάδες και μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης-όσο χαμηλότερο είναι το κοινωνικό-οικονομικό στρώμα που ανήκει κάποιος, τόσο χειρότερη υγεία έχει, τόσες λιγότερες πιθανότητες να βελτιώσει την κοινωνικο-οικονομική του θέση και άρα την υγεία και τη ζωή του. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος που έχει πολύ δυσμενείς συνέπειες ιδιαίτερα όταν οι ανισότητες επιδρούν κατά την παιδική ηλικία.

Γνωρίζουμε για παράδειγμα από σχετικές έρευνες ότι περισσότερη εκπαίδευση, σημαίνει περισσότερα χρόνια ζωής: τα παιδιά που οι γονείς τους είναι απόφοιτοι  πανεπιστημίου, ζουν τουλάχιστον πέντε χρόνια παραπάνω από εκείνα που οι γονείς τους δεν κατάφεραν να τελειώσουν το Γυμνάσιο και διατρέχουν έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν φτωχή υγεία.

Όποιος λοιπόν θεωρεί ότι τα σχολεία πρέπει να παραμείνουν κλειστά, θα πρέπει να γνωρίζει ότι διατρέχουμε τον κίνδυνο να έχουμε μια «χαμένη γενιά». Κάθε μέρα που περνάει με το σχολείο κλειστό, αυξάνεται η επίδραση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία για τα φτωχότερα παιδια-πληρώνουν δηλαδή, ειδικά εκείνα, δυσανάλογα υψηλό κοινωνικό τίμημα.

Τα σχολεία έκλεισαν στην αρχή της πανδημίας, όταν δεν είχαμε το εμβόλιο, δεν είχαμε γνώση, δεν είχαμε τα εργαλεία που έχουμε σήμερα. Έτσι τα παιδιά πλήρωσαν ένα τίμημα αναπόφευκτο, όπως άλλωστε και η υπόλοιπη κοινωνία, καθώς δεν υπήρχαν άλλα μέτρα προστασίας της ανθρώπινης ζωής, που αποτελεί πάντα την πρώτη προτεραιότητα της κυβέρνησης. Δύο χρόνια μετά, έχουμε εμβόλιο, επάρκεια μέσων ατομικής προστασίας και εμπειρία την οποία δε διαθέταμε στην αρχή.

Πιστεύει στα αλήθεια κανείς ότι με βάση τα ως τώρα δεδομένα που αφορούν την παραλλαγή Όμικρον, πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνουν τα παιδιά το ίδιο υψηλό τίμημα; Το τι απαντάμε σε αυτήν την ερώτηση, επηρεάζει τη ζωή που θα ζήσουν, ειδικά τα φτωχότερα παιδιά της πατρίδας μας.

Η επιλογή της κυβέρνησης είναι ξεκάθαρη: σχολεία ανοιχτά, εφαρμόζοντας ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό και σε αυτή τη φάση, για να προστατευτούμε από τον ιό.