Περί ίδρυσης νέου Τμήματος ψυχολογίας: προβληματισμοί και προτάσεις

Φ. Αναγνωστόπουλος, Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Το Υπουργείο Παιδείας πρόσφατα ανακοίνωσε την πρόθεση  ίδρυσης νέου Τμήματος Ψυχολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στο Διδυμότειχο. Έγινε χρήση του επιχειρήματος ότι, με τον τρόπο αυτό, στηρίζονται και ενισχύονται οι τοπικές κοινωνίες.

Το συγκεκριμένο Τμήμα θα αποτελέσει το έβδομο Τμήμα Ψυχολογίας στα ΑΕΙ, ανάμεσα στα υπάρχοντα έξι Τμήματα Ψυχολογίας που ήδη λειτουργούν στο Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ρέθυμνο), στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Φλώρινα).

Πριν την υλοποίηση μιας τέτοιας απόφασης θα πρέπει να εξεταστούν τα εξής κρίσιμα ερωτήματα:

• Χρειάζεται η δημιουργία ενός νέου Τμήματος Ψυχολογίας στην περιφέρεια;
• Θα εξασφαλιστεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο σπουδών στο νέο Τμήμα; Θα πληροί υψηλές προδιαγραφές και θα έχει κύρος;
• Θα έχουν δυνατότητες μεταπτυχιακής εκπαίδευσης οι απόφοιτοι του νέου Τμήματος;

Για μια καταφατική απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, η Πολιτεία θα πρέπει να λάβει υπόψη της τα παρακάτω.

1. Κύρος του νέου Τμήματος και προτίμησή του από τους φοιτητές. Εάν μελετήσουμε τη σειρά προτίμησης που οι φετινοί επιτυχόντες στα Τμήματα Ψυχολογίας , μέσω Πανελλαδικών εξετάσεων, είχαν δηλώσει για τα τμήματά τους, θα διαπιστώσουμε ότι τα Τμήματα Ψυχολογίας των κεντρικών Πανεπιστημίων (ΕΚΠΑ, Πάντειο, ΑΠΘ) στην συντριπτική πλειοψηφία τους (95- 99%) οι επιτυχόντες τα είχαν θέσει ως 1η ή 2η προτίμησή τους. Όμως αυτό δεν ισχύει για τα Τμήματα Ψυχολογίας των περιφερειακών Πανεπιστημίων. Δηλαδή, οι επιτυχόντας στο Τμήμα Ψυχολογίας στη Φλώρινα, το είχαν δηλώσει ως 1η ή 2η επιλογή σε ποσοστό μόλις 14%.  Τα προηγούμενα τρία χρόνια αυτό το ποσοστό ήταν ακόμα μικρότερο (8-11%).  Αυτό σημαίνει ότι μεγάλο ποσοστό (> 80%) επιτυχόντων σε αυτό το Τμήμα , το δήλωσε ως 3η , 4η, ή 5η επιλογή. Γιατί άραγε; Μήπως οι φοιτητές της επαρχίας επιλέγουν τελικά να σπουδάσουν στις μεγαλουπόλεις; Πώς θα αποτραπεί να συμβεί το ίδιο στα νέα Τμήματα Ψυχολογίας που θα ιδρυθούν στην περιφέρεια; Θα χρειαστούν κατάλληλες εγκαταστάσεις και χώροι διδασκαλίας και εργαστηρίων, οργάνωση της φοιτητικής ζωής, αλλά και δυνατότητες πρακτικής άσκησης των φοιτητών, που θα κάνουν το νέο τμήμα ελκυστικό.
2. Επαρκής αριθμός διδασκόντων στα νέα Τμήματα Ψυχολογίας. Εάν εξετάσουμε τον αριθμό των μελών ΔΕΠ που υπηρετούν στα Τμήματα Ψυχολογίας θα διαπιστώσουμε ότι αυτός είναι σχετικά μικρός. Ο μέσος αριθμός διδασκόντων στα Τμήματα δεν υπερβαίνει τους 18-19. Μάλιστα ο νόμος προβλέπει ότι ένα Τμήμα με λιγότερα από 21 μέλη ΔΕΠ δεν μπορεί να ιδρύσει και να συγκροτεί Τομείς ξεχωριστών επιστημονικών πεδίων. Συνεπώς, ένα νέο Τμήμα Ψυχολογίας, προκειμένου να αναπτυχθεί επαρκώς, θα πρέπει να διαθέτει ικανό αριθμό μελών ΔΕΠ, που θα καλύπτουν βασικά γνωστικά αντικείμενα. Δεδομένου ότι ο ρυθμός νέων προσλήψεων στα Τμήματα Ψυχολογίας δεν μπορεί να αντισταθμίσει τον αριθμό των αφυπηρετούντων μελών ΔΕΠ, οι προσλήψεις στα νέα Τμήματα ψυχολογίας θα πρέπει να είναι άμεσες και εξ αρχής προγραμματισμένες.
3. Δυνατότητες μεταπτυχιακών σπουδών. Το τρέχον ακαδημαϊκό έτος, ο συνολικός αριθμός εισακτέων στα τμήματα Ψυχολογίας στα ΑΕΙ ξεπερνούσε τους 1000 (μέσω πανελλαδικών εξετάσεων,  αλλά και εισακτέοι με σοβαρές παθήσεις, αθλητές, αλλοδαποί/ αλλογενείς). Μετά το πτυχίο, ποιες προοπτικές μεταπτυχιακών σπουδών στα Τμήματα Ψυχολογίας θα έχουν αυτοί οι φοιτητές; Υπάρχουν μεταπτυχιακά προγράμματα στην Κλινική Ψυχολογία, στη Σχολική Ψυχολογία, στη Συμβουλευτική Ψυχολογία, στην Ψυχολογία της Υγείας, στην Οργανωσιακή Ψυχολογία, στη Δικαστική/ Εγκληματολογική Ψυχολογία, στην Αθλητική Ψυχολογία, στη Νευροψυχολογία, στην Ψυχολογία των εξαρτήσεων, που οι απόφοιτοι θα μπορούσαν να ειδικευτούν; Όμως, οι δυνατότητες μεταπτυχιακών σπουδών ψυχολογίας στα ΑΕΙ είναι  περιορισμένες. Πχ. στην Κλινική Ψυχολογία λειτουργούν μόνο δυο μεταπτυχιακά, που ο αριθμός φοιτητών που δέχονται είναι μικρός (περίπου 35 φοιτητές).  Συνεπώς, ένα νέο τμήμα ψυχολογίας οφείλει να μεριμνήσει ώστε να παρέχει τη δυνατότητα στους αποφοίτους του να ειδικευτούν σε κλάδους της εφαρμοσμένης ψυχολογίας.
4. Επαγγελματική κατοχύρωση ειδικευμένων ψυχολόγων. Ένα πρόβλημα που η Πολιτεία οφείλει να επιλύσει είναι η κατοχύρωση των ειδικευμένων ψυχολόγων. Δηλαδή, οι απόφοιτοι των Τμημάτων Ψυχολογίας, που ακολουθούν μεταπτυχιακές σπουδές, θα πρέπει να έχουν κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα. Δεν είναι ευρέως γνωστό ότι ο μόνος τίτλος που σήμερα είναι νομοθετικά κατοχυρωμένος είναι αυτός του (γενικού) ψυχολόγου. Η χρήση του τίτλου του «κλινικού ψυχολόγου», του «συμβουλευτικού ψυχολόγου», του «σχολικού ψυχολόγου», κλπ δεν καλύπτεται από το νόμο. Δεν υπάρχει νομοθεσία που να προβλέπει το έργο του κλινικού ψυχολόγου, τα προσόντα που πρέπει να διαθέτει ώστε να ασκήσει με επάρκεια αυτή την ειδικότητα, ούτε χορηγούνται σχετικές άδειας άσκησης επαγγέλματος κλινικού ψυχολόγου. Συνεπώς, χρειάζεται η Πολιτεία να μεριμνήσει για την νομοθετική κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των ειδικευμένων ψυχολόγων, μετά τη λήψη του πτυχίου ψυχολογίας. Είναι σημαντικό οι  απόφοιτοι από το νέο Τμήμα ψυχολογίας να μην αντιμετωπίσουν τα προβλήματα κατοχύρωσης ειδικότητας που απασχολούν τους υπάρχοντες ψυχολόγους.

Συμπερασματικά, η εξαγγελία ίδρυσης ενός νέου Τμήματος Ψυχολογίας θα χρειαστεί να συνοδεύεται και από τη λήψη μέτρων ώστε να πληρούνται υψηλές προδιαγραφές στη λειτουργία του και στην ανάπτυξή του. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί γενικότερη μέριμνα για την ύπαρξη δυνατοτήτων μεταπτυχιακών σπουδών στους αποφοίτους του και νομοθετική κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των κατόχων μεταπτυχιακών τίτλων ψυχολογίας. Η δημιουργία ΝΠΔΔ ψυχολόγων (όπως υπάρχει σε άλλους κλάδους επαγγελμάτων υγείας) θα συνέβαλε στην αναβάθμιση του επαγγέλματος και στην άσκησή του με εποπτευόμενη τήρηση των κανόνων δεοντολογίας.