Το «αντάμωμα» των Μουσικών Σχολείων: μια δυναμική και σπουδαία συνύπαρξη

Ανθούλα Κολιάδη - Τηλιακού, Εκπαιδευτικός Πιάνου ΠΕ079, Μουσικό Σχολείο Ρόδου Διδάκτωρ Μουσικής Παιδαγωγικής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, ΕΚΠΑ Επικεφαλής της Ομάδας της Ε.Ε.Μ.Ε. για τα Μουσικά Σχολεία

Το παρόν άρθρο αποτελεί μια προσωπική κατάθεση, με αφορμή τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, κατά την οποία διενεργούνται πανελλαδικά οι αιτήσεις και οι διαδικασίες επιλογής υποψηφίων μαθητών για τη φοίτηση στα Μουσικά Σχολεία της χώρας μέσω ακρόασης. Επίσης, ο μήνας Μάης υπήρξε μήνας μεγάλων πολιτιστικών διοργανώσεων και Φεστιβάλ ανά την Ελλάδα, όπου πολλά Μουσικά Σχολεία συμμετείχαν με ποικίλα μουσικά σχήματα, αναδεικνύοντας έτσι το σημαντικό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό έργο που συντελείται μέσα σε αυτά.

Πολλές φορές υπάρχει έντονος προβληματισμός σχετικά με την αναγκαιότητα των συνεργασιών αυτών. Ωστόσο, η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζει ότι η συνεργασία μεταξύ σχολείων που εργάζονται μαζί σε ένα κοινό έργο εντείνει τις προσπάθειες βελτίωσης της εκπαίδευσης, ενώ υπάρχουν οφέλη τόσο για τους για μαθητές, όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Βασική όμως προϋπόθεση επιτυχημένων σχολικών συνεργασιών είναι η ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης και επικοινωνίας μεταξύ όσων εμπλέκονται στην επίτευξη κοινών στόχων, ενώ η «συνεργατική κουλτούρα» θεωρείται βασικό κλειδί εκπαιδευτικής αλλαγής και βελτίωσης τόσο για ένα σχολείο, όσο και για όλο το εκπαιδευτικό σύστημα ως ανοιχτή μονάδα που βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση με την κοινωνία.

Είναι καλό βέβαια ότι τα σχολεία, ειδικά τα Μουσικά Σχολεία, είναι πολύ θετικά σε διασχολικές συνεργασίες και συμπράξεις, ενώ είναι ολοφάνερα τα οφέλη αυτής της εξωστρέφειας. Σημαντικότερα απ’ αυτά αποτελούν η κατάργηση φραγμών και γεωγραφικών αποστάσεων, η ανταλλαγή εμπειριών, απόψεων, επισκέψεων και καλών πρακτικών, αλλά και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία. Είναι γνωστό επίσης ότι τα Μουσικά Σχολεία γενικά θεωρούνται, κατά κοινή ομολογία, πρωτεργάτες στον τομέα συνεργασιών με ποικίλους φορείς. Καθώς μια ευρεία μουσική εκπαίδευση απαιτεί ποικίλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και πολλαπλές μουσικές εμπειρίες, τα Μουσικά Σχολεία φέρουν από τη φύση τους τη δυναμική μιας ιδιότυπης εξωστρέφειας και διάχυσης, προκειμένου να συνεργάζονται με διάφορους φορείς προσφέροντας εμπειρίες σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. Τα Μουσικά Σχολεία συνεργάζονται με σχολεία γενικής παιδείας ώστε να προσεγγίσουν όλα τα παιδιά, με μουσικά πανεπιστήμια για την προώθηση μουσικών δεξιοτήτων ταλαντούχων μαθητών και ενδιαφερομένων να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική, με διάφορους μουσικούς συλλόγους, κοινωνικά ιδρύματα, πολιτιστικούς οργανισμούς, ορχήστρες, κ.α., ενώ εμπλέκονται με άλλες

τέχνες για να προωθήσουν καινοτόμες διεπιστημονικές γνώσεις. Στον ελλαδικό χώρο με τον ιδρυτικό νόμο των Μουσικών Σχολείων υπήρχε ανέκαθεν παράδοση εξωστρέφειας σε διασχολικές συναντήσεις και θεσμικές διοργανώσεις του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τους Πανελλήνιους Μαθητικούς Μουσικούς Αγώνες (1995-2009), τις συναντήσεις Μουσικών Σχολείων με τη διοργάνωση του 1ου & 2ου Πανελληνίου Συνεδρίου Μουσικών Σχολείων (1995-1997), τα Εόρτια των Μουσικών Σχολείων (2014-2016), ποικίλες συμμετοχές σε φεστιβά́λ με την αρωγή της τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. 1ο & 2ο Πανελλήνιο Φεστιβάλ Μουσικών Σχολείων στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, Συναντήσεις Μουσικών Σχολείων της Κρήτης, Φεστιβάλ Μουσικών Σχολείων στη Σιάτιστα το 2018), αλλά και Μαθητικά Φεστιβάλ Όπερας, Φεστιβάλ Χορωδιών Καρδίτσας, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί αδελφοποιήσεις Μουσικών Σχολείων της Ελλάδας και άλλων χωρών και έχουν υλοποιηθεί προγράμματα (π.χ. Erasmus και E- Twinning) από ελληνικά και ξένα Μουσικά Σχολεία.

Θα σταθούμε όμως ιδιαιτέρως στο καθιερωμένο εδώ και χρόνια Φεστιβάλ «Ξάνθη – Πόλις Ονείρων Μουσικών Σχολείων», στη νεώτερη διοργάνωση «’Αδοντες και ψάλλοντες εν τη καρδία» στην Καβάλα, αλλά και στο αρκετά νέο και πολλά υποσχόμενο Φεστιβάλ Μουσικών Σχολείων στη Ρόδο με τον ευφάνταστο τίτλο «Ρόδος: Σταυροδρόμι Πολιτισμών και Συμπράξεων Μουσικών Σχολείων». Η Καβάλα, η Ξάνθη και η Ρόδος για μέρες θύμιζαν ζωντανή μουσική σκηνή, ένα ανοιχτό «μουσικό εργαστήρι». Συναυλίες, παραστάσεις, δρώμενα, βιωματικά σεμινάρια, αλλά και αυτοσχέδια παραδοσιακά γλέντια στήνονταν σε πλατείες, κεντρικούς δρόμους και σοκάκια. Μπορούσε να περπατήσει κάποιος και να δει γύρω του παιδιά με μουσικά όργανα στα χέρια να μεταβαίνουν στον χώρο παρουσίασής τους, να τραγουδούν, να αυτοσχεδιάζουν, ή να χορεύουν, γιατί αυτό προέκυπτε με τον πιο φυσικό και αβίαστο τρόπο. Στην Καβάλα, η σύμπραξη όλων των Μουσικών Σχολείων στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων με την καθοδήγηση του καταξιωμένου μουσικού Χρήστου Τσιαμούλη, στην Ξάνθη στην πλατεία Δημοκρατίας υπό τη διεύθυνση του μουσικοσυνθέτη και σπουδαίου μουσικοπαιδαγωγού Νίκου Κυπουργού, στη Ρόδο μέσα στην αυλή του εμβληματικού Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου υπό την καθοδήγηση και διεύθυνση εμπνευσμένων καθηγητών, αναδεικνύει τη δύναμη της μουσικής ως κώδικα σύνδεσης και επικοινωνίας.

Μαθητές λοιπόν από κάθε γωνιά της Ελλάδας επέδειξαν υπευθυνότητα, πειθαρχία, αλληληλεπίδραση και συνεργατικότητα δρώντας ατομικά, αλλά και συλλογικά για ένα ποιοτικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα μέσα σε χορωδιακό ή ορχηστρικό σύνολο. Αυτά τα υπέροχα «μουσικόπαιδα» προσέφεραν αισθητική και πνευματική απόλαυση στο κοινό, προσέφεραν τέχνη και πολιτισμό μέσα από διάφορα μουσικά είδη και σύνολα αποτελώντας την ελπίδα για την ποιότητα της μουσικής εκπαίδευσης. Διότι αυτό που συντελέστηκε ήταν ένα μικρό θαύμα: μαθητές Μουσικών Σχολείων, άγνωστοι μεταξύ τους από διάφορες περιοχές συνέπραξαν αρμονικά, στάθηκαν δίπλα δίπλα ενώνοντας τις φωνές τους και τραγούδησαν υπηρετώντας την τέχνη της μουσικής. Σαντούρια, κανονάκια και βιολιά στη σειρά μέσα σε ογκώδεις ορχήστρες έδωσαν την αίσθηση ότι η ελληνική παραδοσιακή μουσική συνεχίζει να ζει μέσα από τα ίδια τα νέα παιδιά και τους εμπνευσμένους μουσικούς δασκάλους που δίνουν την ψυχή τους μέσα στα Μουσικά Σχολεία. Ορχήστρες Ευρωπαϊκής Μουσικής, Ομάδες Ελεύθερης Έκφρασης και μικρότερα σχήματα σύγχρονης ποπ και τζαζ μουσικής έδωσαν το δικό τους στίγμα κάνοντας ένα άνοιγμα στην τοπική κοινωνία που είναι ο αποδέκτης.

Παρά την ύπαρξη οργανωτικών ατοπημάτων σε τέτοια μεγάλα δύσκολα εγχειρήματα όπως είναι η διοργάνωση των Φεστιβάλ, παρά κάποιες παραλείψεις που ενδέχεται να οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα, ή και σε άλλους αστάθμητους (π.χ. καιρικές συνθήκες, έλλειψη κατάλληλων χώρων, κλπ), αυτό που οφείλουμε να κρατήσουμε ως θετικό στοιχείο και κίνητρο για το μέλλον είναι ο «απόηχος» και το «αποτύπωμα» που αφήνουν αυτές οι συναντήσεις των Μουσικών Σχολείων στα ίδια τα παιδιά - πρωταγωνιστές, στην απόκτηση σημαντικών καλλιτεχνικών εμπειριών, στην ενδυνάμωση και δικτύωση των εκπαιδευτικών των Μουσικών Σχολείων και στη «σύζευξη» των επιμέρους σχολικών μονάδων για μελλοντικές συνεργασίες.

Ολοκληρώνοντας, είναι σημαντικό να τονιστεί η ανάγκη για τη συνέχιση του θεσμού, η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση εμπλεκόμενων θεσμικών φορέων για βελτιστοποίηση των συνθηκών, αλλά και η έναρξη προβληματισμού και γόνιμου διαλόγου στην εκπαιδευτική κοινότητα. Τέλος, είναι σημαντικό ως λειτουργοί της μουσικής εκπαίδευσης να έχουμε ανοιχτούς ορίζοντες και δεκτική νοοτροπία προς τις δράσεις άλλων, καθώς οι συνεργασίες αποτελούν μέρος της φιλοσοφίας των Μουσικών Σχολείων. Ο «συνεργατικός επαγγελματισμός», αυτή η ουσιαστική, ποιοτική και σε βάθος συνεργασία πρέπει να υιοθετηθεί ως κουλτούρα, σύμφωνα με την οποία οι εκπαιδευτικοί αλληλοστηρίζονται πραγματικά και αλληλέγγυα ως επαγγελματίες-συνάδελφοι, καθώς στοχεύουν στην από κοινού εργασία τους για τους μαθητές, την κοινωνία και τον πολιτισμό.