Η λειτουργία των Πανεπιστημίων κατά την περίοδο των εκλογών ή με άλλα λόγια «Σοφόν το σαφές».

Του Οδυσσέα - Ιωάννη Ζώρα, Γενικού Γραμματέα Ανώτατης Εκπαίδευσης

Μετά την έκδοση του με αριθμό 83/2023 Πρακτικού της  Τριμελούς Επιτροπής του άρθρου 28 παρ. 4 του ν. 219/1994 (Α’ 28) και προς άρση πάσης δυσερμηνείας ή αμφισημίας, οφείλουμε να επισημάνουμε τα εξής:

1. Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων αμέσως μετά τη δημοσίευση του υπ' αριθμόν 45/2023 (Α΄ 99/22.4.2023) Προεδρικού Διατάγματος, σχετικά με τη διάλυση της Βουλής των Ελλήνων και την προκήρυξη των εκλογών της 21ης Μαΐου 2023 υπέβαλε στις 24.4.2023, πριν από την έκδοση της υπ’ αριθμόν ΔΙΔΑΔ/Φ.18.33/2632/οικ.7623/28.4.2023 (ΑΔΑ:9ΒΧΜ46ΜΤΛ6-0ΜΗ) εγκυκλίου του Υπουργείου Εσωτερικών, το με αριθμό Φ.122.1/46310/Ζ2/24.4.2023 αίτημα προς το Συμβούλιο της Επικρατείας για την παροχή γνώμης σχετικά με την εξαίρεση από τις διαδικασίες αναστολής (διορισμών, υπηρεσιακών μεταβολών, προπαρασκευαστικών αυτών ενεργειών κ.λπ.) μιας σειράς από πράξεων και αποφάσεων των Α.Ε.Ι. της Χώρας.

2. Με την υπ’ αριθμόν 428/25.4.2023 πράξη της Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, συγκροτήθηκε η ως άνω Τριμελής Επιτροπή.

3. Η Τριμελής Επιτροπή συνεδρίασε στις 2.5.2023 και εξέδωσε το με αριθμό 5/2023 Πρακτικό της το οποίο θεωρήθηκε στις 5.5.2023 εκδόθηκε δε  το σχετικό αντίγραφο στις 8.5.2023. Όπως προκύπτει από το Πρακτικό αυτό, η αρμόδια Επιτροπή έκρινε ότι το ως άνω αίτημα υποβλήθηκε νομίμως και άσκησε την εκ του νόμου αρμοδιότητά της παρέχοντας τη σύμφωνη γνώμη της για τη διενέργεια των αναφερόμενων στο ως άνω αίτημα πράξεων και διαδικασιών.

4. Στις  29.5.2023 εκδόθηκε το με αριθμό 71/2023 (A΄122/29.5.2023) Προεδρικό Διάταγμα, σχετικά με τη διάλυση της Βουλής των Ελλήνων και την προκήρυξη των εκλογών της 25ης Ιουνίου 2023.

5. Στις 31.5.2023 εκδόθηκε η με αριθμό ΔΙΔΑΔ/Φ.18.33/2640/οικ.9409/31.5.2023 (ΑΔΑ: 65ΠΕ46ΜΤΛ6-ΡΚΒ) εγκύκλιος του Υπουργείου Εσωτερικών η οποία αναφέρει επί λέξει (σελ. 2 και 3) τα εξής:

«Διευκρινίζεται ότι στην περίπτωση που επί συγκεκριμένου αιτήματος ενός Φορέα για την  κατ’  εξαίρεση πρόσληψη προσωπικού έχει ήδη παρασχεθεί  η σύμφωνη γνώμη της ως άνω επιτροπής  του ΣτΕ δεν απαιτείται η εκ νέου υποβολή αιτήματος στην ως άνω επιτροπή.  Σε κάθε περίπτωση  για την συνέχιση της διαδικασίας κατά τα ανωτέρω , θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το περιεχόμενο του ερωτήματος επί του οποίου διατύπωσε τη σύμφωνη γνώμη της η αρμόδια Επιτροπή του ΣτΕ, ιδίως αν αφορούσε την εξαίρεση αποκλειστικά από τις από τις  επικείμενες εκλογές της 21ης/5/2023  , τους λόγους του κατ’ επείγοντος που επικαλέστηκε ο φορέας και τους οποίους έλαβε υπόψη της η Επιτροπή.»

6. Κατόπιν των παραπάνω λαμβάνοντας υπόψη το με αριθμό 5/2023 Πρακτικό της Επιτροπής και έχοντας ως κύριο γνώμονα αφενός μεν την άρση νομικών ή άλλων αμφισβητήσεων και αφετέρου τη νόμιμη λειτουργία των αρμόδιων μονομελών και συλλογικών οργάνων κατά την έκδοση των αναφερόμενων στις σχετικές διατάξεις προπαρασκευαστικών ενεργειών  αλλά και την απρόσκοπτη και εύρυθμη λειτουργία των Α.Ε.Ι. τόσο κατά την παρούσα περίοδο όσο και κατά την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους 2023 - 2024 καθώς και την υλοποίηση των διατάξεων του ν. 4957/2022,  το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων υπέβαλε στην ως άνω Τριμελή Επιτροπή το με αριθμό πρωτ. Φ.122.1./60996/Ζ2/1.6.2023 έγγραφο ενώ παράλληλα εκδόθηκε το με αριθμό πρωτ. Φ.122.1/61345/Ζ2/1.6.2023 έγγραφό μας προς τα Α.Ε.Ι. .

6. Η ως άνω Επιτροπή συνεδρίασε με την ίδια ακριβώς σύνθεση αυθημερόν (1.6.2023) και εξέδωσε το με αριθμό 83/2023 Πρακτικό της, στο οποίο αναφέρονται επί λέξει τα εξής: «Επειδή, σύμφωνα με τα εκτεθέντα στη δεύτερη σκέψη, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, τα οποία αφενός απολαύουν πλήρους αυτοδιοίκησης, σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ. 5 εδ. α´ Συντάγματος, αφετέρου βρίσκονται εκτός των πολιτικών ανταγωνισμών, όπως εκδηλώνονται με τις βουλευτικές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 28 του ν. 2190/1994 (βλ. και Γνωμ. Επιτροπής 23, 26, 28-40, 42-44, 46-54, 57-60, 64, 66-73/2023). Επομένως, δύνανται να ενεργούν οποιαδήποτε πράξη από αυτές που αναφέρονται στην ανωτέρω διάταξη και κατά το χρονικό διάστημα από την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών έως την ορκωμοσία της Κυβέρνησης που προκύπτει κατά το άρθρο 37 του Συντάγματος χωρίς να απαιτείται προηγούμενη σύμφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής.»

7. Το Πρακτικό δε αυτό κοινοποιήθηκε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων στις 2.6.2023 και ώρα 09:23 π.μ. δυνάμει δε αυτού εκδόθηκε το υπ’ αριθμόν  Φ.122.1/61960/Ζ2/2.6.2023 έγγραφό μας.

8. Από την αναλυτική παράθεση των ως άνω ενεργειών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων αλλά και των εκδοθέντων εγκυκλίων του Υπουργείου Εσωτερικών και των Πρακτικών της αρμόδιας Τριμελούς Επιτροπής (με αριθμούς 5/2023 και 102/2019)  προκύπτει ότι για πρώτη φορά η ως άνω Επιτροπή  του Συμβουλίου της Επικρατείας αφού έλαβε υπόψη της το (δεύτερο κατά σειρά) αίτημα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και το σύνολο των αναφερόμενων σε αυτό πράξεων και διαδικασιών, έκρινε και κατέστησε πλέον σαφή την εξαίρεση των Α.Ε.Ι. από τις διατάξεις του άρθρου 28 του ν. 2190/1994 όπως αυτές ισχύουν.

Η ως άνω δε απόφανση της αρμόδιας επιτροπής είναι συνεπής και με την αιτιολογική έκθεση του άρθρου 28 του ν. 2190/1994 στην οποία αναφέρεται ότι «Με το άρθρο 28 επιδιώκεται αφ’ ενός μεν η δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για την απαγόρευση διορισμών ή προσλήψεων, καθώς και μεταβολών της υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων κατά τις προεκλογικές περιόδους, δεδομένου ότι κατά το επίμαχο αυτό διάστημα εγείρονται υπόνοιες για μεροληπτική μεταχείριση και αφ' ετέρου ανακαλούνται οι παράνομοι διορισμοί, προσλήψεις, παρατάσεις συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου και υπηρεσιακές μεταβολές, που έγιναν κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο, με σκοπό την αποκατάσταση της ευρυθμίας στο χώρο της διοίκησης. Από τις ρυθμίσεις αυτές εξαιρούνται ορισμένες μόνο υπηρεσίες, λόγω της ιδιαίτερης φύσης τους και της συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτοδιοίκησης τους.».

Αλλά είναι συνεπής και προς τη διασφάλιση των συνταγματικών αρχών της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοικήσεως, από τις οποίες απορρέει η υποχρέωση να διασφαλίζεται η ακώλυτη άσκηση του έργου των πανεπιστημιακών διδασκάλων και  ερευνητών, ώστε να μπορούν τα Α.Ε.Ι. της Χώρας να ανταποκρίνονται  στις εξελισσόμενες επιστημονικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, με σκοπό την ικανοποίηση των σύγχρονων και πολυεπίπεδων στόχων τους (σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ).

Έτσι η επιμονή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων να προσφύγει (για δεύτερη φορά) στην αρμόδια Τριμελή Επιτροπή, είχε ως αποτέλεσμα την επίλυση έπειτα από πολλά χρόνια (σχετική η με αριθμό 266/2015 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους) του θέματος της λειτουργίας των Πανεπιστημίων της Χώρας κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου (διεξαγωγή βουλευτικών, αυτοδιοικητικών εκλογών και ευρωεκλογών) και ήρε κάθε αμφισβήτηση σχετικά με την εξαίρεσή τους από το πεδίο εφαρμογής των σχετικών διατάξεων.