Η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντα απέχοντας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά 34 μονάδες, σύμφωνα με τη νέα έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης για το έτος 2022.
Η αναλογία αποβαίνει δυσμενής λόγω του σχετικά υπεράριθμου φοιτητικού πληθυσμού, ο οποίος περιλαμβάνει τους μη ενεργούς φοιτητές.
Επιπλέον, η Ελλάδα παρουσιάζει δυσμενή αναλογία ανδρών/γυναικών στο διδακτικό προσωπικό.
Το διδακτικό προσωπικό στα ΑΕΙ της Ελλάδας και της Ευρώπης
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 (Πίνακας 22), το σύνολο των διδασκόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανερχόταν το 2021 σε 1.425.764.
Η Γερμανία διέθετε τους περισσότερους διδάσκοντες, 472.418, το 33,13% του συνόλου.
Ακολουθεί
- η Ισπανία με 179.661 διδάσκοντες (12,60% του συνόλου) και έπονται
- η Γαλλία με 116.360 διδάσκοντες (8,16% του συνόλου),
- η Ιταλία με 100.999 (7,08%) και
- η Πολωνία με 97.135 διδάσκοντες (6,81% του συνόλου).
Στην Ελλάδα, οι διδάσκοντες ανέρχονταν σε 17.968 (1,26% του συνόλου), αριθμός πολύ μικρότερος σε σχέση με χώρες παρόμοιου ή μικρότερου πληθυσμιακού μεγέθους, όπως
- η Αυστρία (62.834 διδάσκοντες, 4,41% του συνόλου),
- η Σουηδία (38.860 διδάσκοντες, 2,73% του συνόλου),
- η Πορτογαλία (36.473 διδάσκοντες, 2,56% του συνόλου) και το
- Βέλγιο (32.105 διδάσκοντες, 2,25% του συνόλου).
Σε ορισμένες χώρες, σημαντικός αριθμός διδασκόντων απασχολήθηκε στα προγράμματα βραχείας ή διετούς διάρκειας.
Στην Ισπανία οι διδάσκοντες στα προγράμματα διετούς φοίτησης υπολογίζονται σε 41.445, στη Γαλλία σε 25.487, στην Αυστρία σε 8.824, στη Γερμανία σε 2.935 και στην Κύπρο σε 541.
Επιπλέον, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (0,69%) ως προς το ποσοστό του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού στις ηλικίες 15-64 (0,40%).
Οι χώρες με την καλύτερη επίδοση ως προς το ποσοστό αυτό είναι η Αυστρία (1,39%), η Νορβηγία (1,32%), η Γερμανία (1,14%) και η Κροατία (1,01%).
Στον αντίποδα, οι χώρες με τη χαμηλότερη επίδοση είναι η Ρουμανία (0,32%), η Ιρλανδία και η Γαλλία (0,39%) και η Σερβία (0,40%).
Ως προς το ποσοστό του διδακτικού προσωπικού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επί του συνολικού πληθυσμού, η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου (0,17% έναντι 0,32%). Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Αυστρία (0,70%), τη Νορβηγία (0,68%) και τη Γερμανία (0,57%), ενώ τα χαμηλότερα στη Ρουμανία (0,14%), την Ιταλία (0,17%), τη Γαλλία και τη Σερβία (0,18%).
Συγκριτικά με το 2020, προκύπτει ότι στην ΕΕ27 το ποσοστό των διδασκόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (15-64) αυξήθηκε οριακά, ενώ και στην Ελλάδα καταγράφεται μικρή αύξηση του αντίστοιχου ποσοστού (από 0,38% το 2020 σε 0,40% το 2021) αλλά και αντίστοιχη αύξηση στο ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού (από 0,16% το 2020 σε 0,17% το 2021) (Πίνακας 23).
Διάρθρωση διδακτικού προσωπικού στην Ευρώπη με βάση το φύλο
Αναφορικά με το φύλο, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2021, οι άνδρες διδάσκοντες υπερέχουν αριθμητικά των γυναικών κατά 172.322.51
Η Ελλάδα εμφανίζει το τρίτο υψηλότερο ποσοστό ανδρών διδασκόντων (63,05%), αρκετά υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος υπολογίζεται στο 56,04% (Σχήμα 32).
Στις υπόλοιπες χώρες, στις οποίες τα ποσοστά των ανδρών ξεπερνούν το 60%, είναι
- το Λουξεμβούργο (64,6%),
- η Ελβετία (63,46%),
- η Μάλτα (63,04%) και
- η Ιταλία (61,66%).
Στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών, οι γυναίκες υπερτερούν αριθμητικά των ανδρών σε μόνο 5 χώρες,
- στη Λιθουανία (56,94%),
- τη Λετονία (55,01%),
- τη Φινλανδία (52,43%),
- τη Ρουμανία (52,18%),
- τη Βουλγαρία (51,19%) και
- την Κροατία (50,88%).
Το Σχήμα 33 παρουσιάζει τη μεταβολή του ποσοστού γυναικών οι οποίες διδάσκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από το 2014 ως το 2021.
Τόσο στην ΕΕ27 όσο και στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί κατά 2,65% και κατά 4,25% αντίστοιχα.
Η Ελλάδα εξακολουθεί να υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου, αλλά κινείται σταθερά προς τη σωστή κατεύθυνση για να καλύψει την απόσταση.
Διάρθρωση διδακτικού προσωπικού στην Ευρώπη με βάση την ηλικία
Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2021, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Σλοβενία είναι οι χώρες με τους περισσότερους διδάσκοντες ηλικίας άνω των 50 ετών (Πίνακας 24).
Στην Ελλάδα αποτελούν το 52,61% του συνόλου, στην Ιταλία το 51,3% και στη Σλοβενία το 49,93%.
Υψηλά ποσοστά στις ηλικίες άνω των 50 εμφανίζουν, επίσης, η Λετονία (49,39%), η Βουλγαρία (49,21%), η Ελβετία (48,91%), η Ισπανία (47,12%) και η Πορτογαλία (46,78%).
Σε επτά χώρες (Λετονία 15,17%, Σλοβακία 12,41%, Βουλγαρία 11,85%, Σλοβενία 11,32%, Εσθονία 11,16%, Πολωνία 10,37% και Ουγγαρία 10,12%), το ακαδημαϊκό προσωπικό άνω των 65 ετών ξεπερνά το 10% του συνόλου.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η γήρανση του ακαδημαϊκού προσωπικού συνοδεύεται και από αντίστοιχη μείωση στους διδάσκοντες κάτω των 35 ετών.
Η Ελλάδα (4,45%) μαζί με την Ιταλία (5,21%), την Ελβετία (8,40%), τη Σλοβενία (8,41%) και τη Ρουμανία (9,34%) συγκαταλέγονται στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά στους διδάσκοντες ηλικίας κάτω των 35 ετών.
Το υψηλότερο ποσοστό στην εν λόγω κατηγορία συγκεντρώνει το Λουξεμβούργο (53,06%) και ακολουθούν η Γερμανία (39,69%) και η Νορβηγία (35,03%).
Από τα ποσοστά που καταγράφονται για την Ελλάδα, ιδιαίτερα για τις νεότερες ηλικίες, προκύπτουν δύο ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Πρώτον, γίνονται εμφανείς οι προσπάθειες για την αύξηση των προσλήψεων νέων επιστημόνων μετά από το πολυετές πάγωμα των προσλήψεων στα Ελληνικά Πανεπιστήμια και,
Δεύτερον, η υπεροχή στα ποσοστά των γυναικών στις νεότερες ηλικίες ενισχύει την άποψη ότι η Ανώτατη Εκπαίδευση, με τις νέες προσλήψεις προσωπικού, προσπαθεί να καλύψει την υποεκπροσώπηση των γυναικών στην κατηγορία των μελών ΔΕΠ.
Αναλογία φοιτητών/διδασκόντων στην Ευρώπη
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 202154, την καλύτερη αναλογία φοιτητών/διδασκόντων εμφανίζει το Λουξεμβούργο (5/1), η Μάλτα (9/1), η Νορβηγία και η Σουηδία (10/1) και η Ουγγαρία (11/1).
Τις υψηλότερες αναλογίες εμφανίζουν η Κύπρος (26/1), το Βέλγιο και η Τουρκία (22/1), η Ρουμανία, η Σερβία και η Ιταλία (21/1).
Στην Ελλάδα αντιστοιχούν 47 φοιτητές ανά διδάσκοντα (Σχήμα 34).
Διαχρονικά από το 2015 η επίδοση της ΕΕ27 ως προς τον συγκεκριμένο δείκτη εμφανίζει μικρή βελτίωση, αφού από τους 15 φοιτητές ανά διδάσκοντα το 2015, το 2021 αντιστοιχούσαν 13 φοιτητές ανά διδάσκοντα.
Στη χώρα μας η αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντα το 2021 παρουσιάζει σημαντική απόκλιση (της τάξης των 34 μονάδων) από την ΕΕ27, καταγράφοντας τη χειρότερη επίδοση στον δείκτη αυτό από το 2015. Σχετικός είναι ο Πίνακας 25:
Η υψηλή αναλογία φοιτητών/διδασκόντων σημαίνει ότι έχεις αναλογικά, ή πολλούς φοιτητές, ή λίγους διδάσκοντες ή και τις δύο συνθήκες ταυτόχρονα. Στο άρθρο (πηγή έκθεσε ΕΘΑΑΕ) γίνεται σύγκριση διδασκόντων με τον πληθυσμό της χώρας, όπου προκύπτει ότι είμαστε μεταξύ των ουραγών. Αν γίνει η σύγκριση αναλογίας φοιτητών (ν+2) με το πληθυσμό της χώρας η εικόνα είναι ανάλογη (τουλάχιστον πριν την εφαρμογή της ΕΒΕ) καθώς κατέχουμε μια από τις πρώτες θέσεις στην λίστα, με μια από τις υψηλότερες αναλογίες φοιτητών/κάτοικο. Άρα εφαρμόζουμε πολιτική υπερφόρτωσης των πανεπιστημίων με φοιτητές, με συρρικνωμένους (βάσει πληθυσμού) πόρους για τα πανεπιστήμια.