Ζ. Μακρή: Η Aκαδημία Aθηνών μετατρέπεται σε Εθνική Ακαδημία της Ελλάδας

Για την Εθνική Ακαδημία  της Ελλάδας, η πολιτεία οφείλει με νομοθετικές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες, όπως οι υπό συζήτηση, να μετατρέψει την Ακαδημία σε έναν ζωντανό οργανισμό που με στοχευμένο και ομαδοποιημένο τρόπο να αποδίδει πάντοτε τα μέγιστα καθώς αποτελεί την σύναξη προσώπων  «αρετής ένεκα και επιστήμης», που συζητούν, με την ευρεία έννοια, πνευματικά και επιστημονικά ζητήματα.

Τα  παραπάνω τόνισε η υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μακρή στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής , κατά τη συζήτηση επί του Σχεδίου Νόμου για τον Οργανισμό της Ακαδημίας Αθηνών  και σημείωσε: "Αυτό το ακαδημαϊκό έργο, που εκπορεύεται από αυτές τις πεφωτισμένες προσωπικότητες, προσπαθούμε να κάνουμε πιο εύκολο με τον εκσυγχρονισμό της εθνικής μας Ακαδημίας των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών".

Εισηγούμαστε, τόνισε η υφυπουργός, την μετατροπή της ονομασίας της Ακαδημίας ΑΘηνών σε Εθνική Ακαδημία της Ελλάδας:

• που στο πρώτο προεδρείο της συμμετείχαν εμβληματικές προσωπικότητες, όπως ο Φωκίων Nέγρης, ο Kωστής Παλαμάς και ο Γεώργιος Δροσίνης και που, μέχρι και σήμερα, στις τάξεις της περιλαμβάνονται επιστημονικές προσωπικότητες πανελλήνιας και παγκόσμιας εμβέλειας  
  που, αμέσως μετά την ίδρυσή της, έγινε μέλος δύο μεγάλων διεθνών οργανισμών: της Διεθνούς Eνώσεως Aκαδημιών και του Διεθνούς Συμβουλίου Eπιστημονικών Eνώσεων (ICSU), 
• που η πανηγυρική εναρκτήρια συνεδρίασή της, το 1929, πραγματοποιήθηκε ανήμερα της 25ης Mαρτίου, με σαφή αναφορά στην επέτειο της Eθνικής Παλιγγενεσίας, 
• που ενέταξε την Ελλάδα στα πολιτισμένα κράτη της τότε εποχής της.

Αναφερόμενη η Ζέττα Μακρή στις βασικές καινοτομίες του νομοσχεδίου, σημείωσε τα εξής: 

1)    Ρυθμίζονται κανόνες που ρητά προβλέπουν και διασφαλίζουν την εξωστρέφεια του ιδρύματος. Ενδεικτικά, νομοθετούνται οι συνεργασίες με τα αντίστοιχα ακαδημαϊκά ιδρύματα άλλων χωρών, με ερευνητικά κέντρα, με τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Ακόμη, ρυθμίζεται, για πρώτη φορά, να έχουν πρόσβαση στη βιβλιοθήκη και τα αρχεία της ακαδημίας οι ερευνητές, οι φοιτητές αλλά και το κοινό (άρθρο 61). Μέχρι τώρα, αυτήν τη δυνατότητα είχαν μόνο οι ακαδημαϊκοί και το διοικητικό προσωπικό της Ακαδημίας. 

2)    Για ουσιαστικούς λόγους, μετατρέπεται η Ακαδημία Αθηνών σε Εθνική Ακαδημία, γιατί ο περιορισμός να είναι ο ακαδημαϊκός, αποκλειστικά και μόνο, κάτοικος Αθηνών, προφανώς και, θα πρέπει να εκλείψει. Δηλαδή απαλείφεται ο αθηνοκεντρικός χαρακτήρας της, όπως ρητά προβλέπει το άρθρο 5 παρ. 1.

3)    Εκσυγχρονίζεται η λειτουργία της Ακαδημίας με την κατάργηση αναχρονιστικών και άρα αναποτελεσματικών διατάξεων και την θέσπιση νέων σύγχρονων προβλέψεων. Καταργήθηκε η χρήση της αρχαίζουσας γλώσσας, όπως προαναφέραμε. Αποκεντρώνονται οι αρμοδιότητες της Διοίκησης και επιταχύνονται οι διαδικασίες ενώ, παράλληλα, μειώνεται η  γραφειοκρατία. Με σαφήνεια ξεκαθαρίζονται και ρυθμίζονται  οι αρμοδιότητες των πολυμελών και των μονομελών οργάνων της Ακαδημίας.

4)    Επιπλέον, διευρύνονται οι σκοποί της Ακαδημίας και εισάγονται: α) η καλλιέργεια, η προαγωγή και η διάδοση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, β) η επικοινωνία με την επιστημονική και την καλλιτεχνική κοινότητα, καθώς και με αντιπροσωπευτικούς κοινωνικούς φορείς και γ) η προώθηση και επιβράβευση της αριστείας και της επιστημονικής, πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής προόδου της χώρας (άρθρο 3). 

5)    Τέλος, εμπλουτίζονται τα γνωστικά αντικείμενα, λ.χ. προστίθενται, μεταξύ άλλων, η μηχανική, η αστροσωματιδιακή και η κοσμολογία, καθώς και η επιστήμη των υπολογιστών, η γλωσσολογία, η λαογραφία, η επιγραφική, η αρχιτεκτονική και οι εικαστικές τέχνες (άρθρο 8).

Σε ό,τι αφορά στην εκλογή των Ακαδημαϊκών: Εναρμονίζεται η  εκλογή των ακαδημαϊκών με τις αντίστοιχες διατάξεις των περισσοτέρων ευρωπαϊκών ακαδημιών, όπου προστίθεται και η δυνατότητα με συγκεκριμένες προϋποθέσεις και αυξημένη πλειοψηφία να επιλέγονται ακαδημαϊκοί ακόμη και χωρίς προκήρυξη. Ακόμη, καθορίζονται πλήρως και σαφώς οι αρμοδιότητες του εφόρου, που ο ρόλος του αναβαθμίζεται.

Εξίσου, επαρκώς, ρυθμίζονται τα θέματα των δημοσιευμάτων, της βιβλιοθήκης, των αρχείων, που όπως προανέφερα, για πρώτη φορά, είναι προσβάσιμα όχι μόνο στα μέλη και στο διοικητικό προσωπικό της Ακαδημίας, αλλά και στους ερευνητές και στο κοινό.  
Υποτροφίες, ερευνητικά κέντρα και γραφεία έρευνας κατοχυρώνονται, ρυθμίζονται, οργανώνονται και λειτουργούν με την ακαδημία, ως νομικό πρόσωπο, να ασκεί επ΄ αυτών εποπτεία με τα, κατά περίπτωση, όργανα. 

Έτσι, λοιπόν, αυξάνονται η αξιοπιστία και η διαφάνεια στη λειτουργία της Ακαδημίας Αθηνών, βελτιώνεται ο τρόπος λειτουργίας των ήδη υφιστάμενων οργάνων της, των ερευνητικών μονάδων και των υπηρεσιών της και διασφαλίζεται η  αποτελεσματικότητά της μέσω της πληρέστερης ρύθμισης των αρμοδιοτήτων του Εφόρου. Ακόμη, εκσυγχρονίζεται το συνολικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στην αποστολή της, σύμφωνα με τις σύγχρονες εξελίξεις στον ακαδημαϊκό χώρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και να συμβάλλει στην επιστημονική, πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική πρόοδο της χώρας.
Η έκδοση τυπικού νόμου για την νομοθετική ρύθμιση των θεμάτων της Ακαδημίας Αθηνών συνεχίζει την παράδοση της διαδικασίας που ακολουθήθηκε το 1929, όπου η συντακτική απόφαση του 1926 κυρώθηκε με το ν. 4398/1929   και η συνέχεια αυτής της νομικής μορφής είναι επιβεβλημένη λόγω της ιδιαιτερότητας του ιδρύματος, της αυτοδιοίκησής του, της οργάνωσης.