Πέτρος Δημητρακόπουλος
Φιλόλογος, Υποδ/ντής στο Μουσικό Σχολείο Ιλίου
ΜΑ Διαπολιτισμική Επικοινωνία, ΜΔΕ Δημόσιο Δίκαιο & Δημόσια Πολιτική
Με σκοπό την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας στους εφήβους προτείνουμε τη δημιουργική ανάγνωση συνόλων ραψωδιών της «Οδύσσειας» και της «Ιλιάδας» στην Α΄ και Β΄ Γυμνασίου αντίστοιχα. Η «Οδύσσεια» και η «Ιλιάδα» είναι Λογοτεχνία κλασική.
Προς αυτή την κατεύθυνση, χρειάζεται να συζητήσουμε για το πώς θα μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε τη μετάφραση της «Ιλιάδας» από τον Ιάκωβο Πολυλά με νεότερη, πιο εύληπτη νοηματικά.
Σχετικά με την «Οδύσσεια», οι οδηγίες διδασκαλίας του Ι.Ε.Π. προσδιορίζουν περιληπτική αναδιήγηση για τις ραψωδίες ι-ν και ρ-ω, με την εξαίρεση της ανάγνωσης και της αναλυτικής επεξεργασίας κάποιων αποσπασμάτων. Στο πρώτο σύνολο (ι-ν), εξιστορούνται από τον Οδυσσέα οι περιπέτειές του από την Τροία ως το νησί των Φαιάκων. Οι οδηγίες της διδασκαλίας τυλίγουν με πέπλο την αφήγηση των περιπετειών μπροστά στα μάτια των μαθητών/μαθητριών και δεν παρέχεται η ευκαιρία της δημιουργικής ανάγνωσης και συζήτησης για υποθέσεις της ζωής: (ενδεικτικά) πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, η έννοια της ευθύνης, η τόλμη για διακινδύνευση, πώς διίστανται λογική και συναισθήματα πολλές φορές. Στο δεύτερο σύνολο (ρ-ω), όσα εκτυλίσσονται στο ανάκτορο του Οδυσσέα, αφού εκείνος έχει επιστρέψει στην Ιθάκη, δημιουργούν «ατμόσφαιρα αστυνομικού μυθιστορήματος / θρίλερ περί δικαιοσύνης», την οποία είναι δύσκολο να προσλάβουν συνολικά με δημιουργική ανάγνωση οι μαθητές/ μαθήτριες για συζήτηση σχετικά με αξίες και ηθική.
Παρόμοιες οδηγίες για περιληπτική αναδιήγηση δίνονται σχετικά με τις περισσότερες ραψωδίες της «Ιλιάδας». Οι μαθητές/μαθήτριες δεν έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν σύνολα ραψωδιών του έπους και να αντιληφθούν τις συνεχείς μεταβάσεις από τις συζητήσεις στις μάχες και από τις μάχες στις συζητήσεις, καθώς και την πολυκύμαντη τροπή της πολεμικής σύγκρουσης Αχαιών-Τρώων, με διελκυστίνδα εμπάθειας-ορθοκρισίας.
Η δημιουργική ανάγνωση συνόλων ραψωδιών των ομηρικών επών μπορεί να συνδυαστεί με την (πρόταση για) ανάγνωση έργων της ελληνικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας που δημιουργήθηκαν με έμπνευση από τα δύο έπη, σε μία πρακτική εφαρμογή της διακειμενικότητας, της διασύνδεσης κειμένων σε θεματικό διάλογο.
Δε διαφωνούμε επί της ουσίας. Με το "χίλια κιλα γραμματική και συντακτικό" εννοώ ότι υπερβολικά μεγάλο κομμάτι του χρόνου (και των τεστ, ασκήσεων κλπ) αφορά γραμματική κλίση ρημάτων, και συντακτικό. Και ελάχιστο την ανάγνωση και κατανόηση κειμένων. Ολόκληρων κειμένων, όχι 2 παραγράφους εδώ 5 στίχους εκεί. Αναφέρομαι στο συνολικό "οικοδόμημα" των Αρχαίων στο σχολείο. Προφανώς δεν μπορούν όλοι οι μαθητές να καταφέρουν τα ίδια, αλλά *είναι* εφικτό να βγείς μετά από 6 χρόνια σε Γυμνάσιο και Λύκειο και α) να μπορείς να διαβάσεις και να καταλάβεις έστω και σε γενικές γραμμές Αρχαίο κείμενο, β) να έχεις διαβάσει *ολόκληρα* λίγα από τα πολύ σημαντικά κείμενα και έργα. Απλά δε γίνεται με την ανόητη (κατά τη γνώμη μου) προσέγγιση που ακολουθείται εδώ και 10ετίες.