Του Κώστα Ανθόπουλου, μέλους του Δ.Σ. του Α’  Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Ν. Θεσσαλονίκης

Το ζήτημα της επιλογής και ανάδειξης των στελεχών της διοίκησης των σχολικών μονάδων έχει αποτελέσει πεδίο έντονων πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων και προβληματισμού τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Σε όλες σχεδόν τις Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει συγκεκριμένο ρυθμιστικό  νομοθετικό πλαίσιο  το οποίο οριοθετεί τα προσόντα και τις διαδικασίες επιλογής των Διευθυντών σχολικών μονάδων  (Πρβλ. EYRYDICE 2009/Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

Προσόντα που απαιτούνται για τις θέσεις αυτές  είναι :

1.    Η επαγγελματική και εκπαιδευτική εμπειρία

2.    Η διοικητική /διαχειριστική ικανότητα και εμπειρία

3.    Η επαρκής προσωπική συγκρότηση και επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη στον τομέα ευθύνης

Σε πάρα πολλές περιπτώσεις η κατάληψη θέσης στελέχους συνεπάγεται τη συμμετοχή σε ειδικά προγράμματα αρχικής εκπαίδευσης- επιμόρφωσης για το αντικείμενο της θέσης, για την ενίσχυση και πιστοποίηση των προσόντων που απαιτούνται για την επιτυχή άσκηση του έργου του στελέχους. Οι θέσεις αυτών των  στελεχών υπόκεινται σε αξιολόγηση και επανάκριση.

Ακολουθούν ενδεικτικά παραδείγματα συγκεκριμένων ευρωπαϊκών χωρών.

Στο Βέλγιο η επιλογή των διευθυντών διαφοροποιείται μεταξύ των  τριών γλωσσικών κοινοτήτων. Στη Φλαμανδική κοινότητα, για παράδειγμα, η επιλογή γίνεται μετά από επιτυχή  συμμετοχή σε ειδική εξεταστική δοκιμασία, καθώς και με κριτήριο τα  φύλλα αξιολόγησης του υποψηφίου κατά την εκπαιδευτική του προϋπηρεσία. Στη Γαλλόφωνη κοινότητα η αντίστοιχη διαδικασία γίνεται με κριτήριο φύλλα αξιολόγησης των υποψηφίων καθώς και την επιτυχή εξέταση σε δυο δοκιμασίες, μια γραπτή εξέταση στο αντίκειμενο επίλογής θεσμικών και διοικητικών θεμάτων και μια συνέντευξη για την επιβεβαίωση των απαιτούμενων ικανοτήτων.Στη Γερμανόφωνη κοινότητα υποψήφιοι θα πρέπει:

Να είναι κάτοχοι πιστοποιητικού στο μανατζμεντ, το οποίο αποκτάται κατόπιν κρατικών εξετάσεων στα αντικείμενα “επίσημη νομοθεσία και κανονισμοί”,“ διοίκηση εκπαιδευτικών μονάδων”, “ οικονομική και υλική διαχείριση σχολείων”.

Στη διαδικασία επιλογής συνεκτιμώνται τα φύλλα ατομικής αξιολόγησης των υποψηφίων και οι απόψεις για το ρόλο του Διευθυντή <σχολείου όπως διατυπώνονται ενώπιον επιτροπής.

Στη Γαλλία κριτήρια επιλογής για την επιλογή διευθυντών σχολικών μονάδων είναι τα  χρόνια υπηρεσίας και η επιτυχία σε ειδικές εξετάσεις. Η τοποθέτηση σε θέση στελέχους εννέχει το χαρακτήρα επιμόρφωσης και δοκιμασίας και διαρκεί 1-2 χρόνια.

Στη Γερμανία τα κριτήρια επιλογής περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα,  φύλλα αξιολόγησης, δειγματική διδασκαλία,  αξιολόγηση διεύθυνσης μιας συνεδρίας και προφορική εξέταση.

Στην Αγγλία πραγματοποιούνται γραπτές εξετάσεις σε τρία στάδια και συνέντευξη ενώπιον ειδικής επιτροπής επιλογής.

Στη Φιλανδία απαιτείται Πιστοποιητικό στη διοίκηση της εκπαίδευσης, παρακολούθηση πανεπιστημιακού προγράμματος  στη διοίκηση και προϋπηρεσία στη θέση.

Και ενώ αυτά ισχύουν στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, στην Ελλάδα από το 1986 και μετά το σύστημα επιλογής διευθυντών σχολικών μονάδων διακρίνεται από :

•    Συνεχείς  αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου επιλογής από διαφορετικές κυβερνήσεις (1992, 1995, 2002, 2006, 2010, 2015)

•    Παραπομπή στις καλένδες  διαδικασιών αξιολόγησης του διοικητικού και παιδαγωγικού έργου των στελεχών εκπαίδευσης.

•    Συμβούλια επιλογής που θεωρούνται αναποτελεσματικά ως προς τις δυνατότητες των μελών να κρίνουν με αντικειμενικότητα και διαφάνεια στελέχη εκπαίδευσης, καθώς δε διέθεταν ειδικές σπουδές σε θέματα οργάνωσης και διοίκησης εκπαίδευσης.

•    Θεσμοθέτηση ενιαίων κριτηρίων για όλα τα στελέχη, δίχως τη διαφοροποίηση που απορρέει από το ρόλο τους.

•    Φωτογραφικές διατάξεις και αναπαραγωγή πελατειακών σχέσεων.

•    Έλλειψη κινήτρων για τη συμμετοχή των υποψηφίων  σε προγράμματα διοίκησης της Εκπαίδευσης, καθόσον αυτά δε μοριοδοτούνταν.

•    Πτυχιολατρία με ταυτόχρονη υποβάθμιση δεξιοτήτων και ικανοτήτων  που συνδέονται άμεσα με την επιτυχή και αποτελεσματική άσκηση καθηκόντων.

Το Μάιο του 2015 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ μέσα σε κλίμα ευρύτατης πολιτικής νομιμοποίησης και ευνοϊκής υποδοχής της πολιτικής της στους κόλπους των εκπαιδευτικών αντί να προχωρήσει σε μια ριζοσπαστική διοικητική μεταρρύθμιση της διοίκησης της εκπαίδευσης που να συμπεριλαμβάνει και το ζήτημα της επιλογής στελεχών εκπαίδευσης με μέτρα και ρυθμίσεις (Συμβούλια διοίκησης σχολικών μονάδων)που να κατοχυρώνουν και να ενισχύουν την παιδαγωγική αυτονομία και διοικητική αυτοτέλεια των σχολικών μονάδων επέλεξε το δρόμο της αποσπασματικότητας, επιλεκτικότητας, της μονομέρειας και του συντεχνιασμού με αποτέλεσμα να είναι υποχρεωμένη μετά την απόφαση του ΣτΕ περί αντισυνταγματικότητας του ισχύοντος νόμου να αναδιπλωθεί και να προχωρήσει αναγκαστικά σε ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο.

Η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου πρέπει να προκύψει μέσα από ενδελεχή διάλογο, συναινετική διάθεση και να εμπεριέχει ρυθμίσεις, μέτρα και κατευθύνσεις που να καθιστούν το σύστημα επιλογής ευρύτερα αποδεκτό και αξιόπιστο.

Στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να συμβάλουν οι ακόλουθες προτάσεις:

•    Θεσμοθέτηση  Ινστιτούτου επαγγελματικής ανάπτυξης για τη διαρκή επιμόρφωση των στελεχών εκπαίδευσης (υποχρεωτική φοίτηση)

•    Αξιοποίηση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης

•    Σύσταση ανεξάρτητων  αρχών για την επιλογή στελεχών

•    Διαμόρφωση κριτήριων επιλογής με βάση προσόντα που συνδέονται με τις συγκεκριμένες αρμοδιότητες και ευθύνες άσκησης καθηκόντων

•    Συμμετοχή ειδικών επιστημόνων στα συμβούλια επιλογής

•    Αξιολόγηση στελεχών με βάση το διοικητικό έργο που έχουν επιτελέσει

•    Δοκιμαστική θητεία και λογοδοσία

•    Συμμετοχή του συλλόγου διδασκόντων με έκφραση γνώμης σε συγκεκριμένους τομείς και κριτήρια στη διαδικασία επιλογής των διευθυντών σχολείων