Η σχολική κοινότητα, εκπαιδευτικοί και μαθητές (αντιλαμβανόμενη πρόσληψη) υποδέχτηκε θετικά την εφαρμογή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων και στο σύνολό της (προστιθέμενη αξία) και στα επιμέρους ζητήματα (εύρος θεματικών, μεθοδολογία, portfolio, επιμόρφωση, διάχυση στη σχολική κοινότητα).

Η διαπίστωση αυτή προέκυψε από τα αποτελέσματα έρευνας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω της ηλεκτρονικής συμπλήρωσης ερωτηματολογίου το οποίο διακινήθηκε μέσω των υποδομών Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου και διενεργήθηκε στο χρονικό διάστημα 15- 30 Ιουνίου 2022 με τη συμμετοχή 11039 σχολείων (5156 νηπιαγωγείων, 4166 δημοτικών, και 1717 γυμνασίων).

• Πατήστε εδώ για να ανοίξετε ολόκληρη την έρευνα

Τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2021-2022, σε όλες τις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Νηπιαγωγεία και Δημοτικά) και στα Γυμνάσια όλης της χώρας, με σκοπό την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές και στις μαθήτριες. Από τα αποτελέσματα της έρευνας αναδείχθηκαν τα πλεονεκτήματα της εισαγωγής των Ε.Δ. στα Νηπιαγωγεία, Δημοτικά και Γυμνάσια όλων των τύπων, αλλά και τα βασικά προβλήματα κατά την εφαρμογή τους.

Συμπερασματικά, με βάση τα  αποτελέσματα  τς έρευνας από τις απαντήσεις των σχολείων, τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων αποτέλεσαν βασική παράμετρο της λειτουργίας του σχολείου και έτυχαν αποδοχής από την εκπαιδευτική κοινότητα με την αναγνώριση της προστιθέμενης αξίας που προσφέρουν στην οργανωτική δομή της μαθησιακής διαδικασίας. Θετική ήταν η ανταπόκριση των μαθητών/-τριών στο περιεχόμενο και στη νέα μεθοδολογία των Ε.Δ. για την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης, σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου πλαισίου εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας

Στην πρώτη ενότητα, που αφορά στην αποτίμηση του περιεχομένου και της εκπαιδευτικής μεθοδολογίας των Εργαστήριων Δεξιοτήτων, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί αξιολόγησαν θετικά το εύρος των θεματικών ενοτήτων και τη δυνατότητά τους να καλλιεργήσουν τις στοχευόμενες ήπιων δεξιότητες, δεξιότητες ζωής και δεξιότητες τεχνολογίας και επιστήμης.

Στην ερώτηση « Οι θεματικές ενότητες καλύπτουν όλα τα θέματα που συνεισφέρουν στην καλλιέργεια δεξιοτήτων;» με βάση την κλίμακα από «καθόλου» έως και «άριστα», οι απαντήσεις διαμορφώθηκαν ως εξής:

Το ποσοστό των εκπαιδευτικών, όπως αποτυπώνεται στο Γράφημα 1, που θεώρησε ότι οι υπάρχουσες θεματικές ενότητες καλύπτουν όλα τα θέματα που συνεισφέρουν στην καλλιέργεια δεξιοτήτων είναι 75,3% (ικανοποιητικά 63,6%, άριστα 11,7%), ενώ το ποσοστό που τοποθετήθηκε αρνητικά στη συγκεκριμένη ερώτηση είναι 5,1% (καθόλου 0,6%, λίγο 4,6%).

Αντίστοιχα σημαντική ήταν η διαφορά ανάμεσα στα ποσοστά των απαντήσεων που αφορούσαν την αποτελεσματικότητα των Ε.Δ., ως αλλαγής παραδείγματος της διδακτικής μεθοδολογίας, που συνεισφέρει στη διαφοροποίηση της παιδαγωγικής μεθοδολογίας.

Στην ερώτηση «Συνέβαλλε η υλοποίηση των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων στη διαφοροποίηση της παιδαγωγικής μεθοδολογίας (εισαγωγή ή/και διεύρυνση εφαρμογής της βιωματικής, εργαστηριακής και διερευνητικής μεθοδολογίας);» (με βάση την κλίμακα από «καθόλου» έως και «άριστα»), το ποσοστό που αποτίμησε θετικά την συνεισφορά των Ε.Δ. στη διαφοροποίηση της μεθοδολογίας, όπως αποτυπώνεται στο Γράφημα 2, ήταν 58% (άριστα 6%, ικανοποιητικά 52%), ενώ το ποσοστό της αρνητικής αποτίμησης ήταν 15% (καθόλου 4%, λίγο 11%).

Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, οι εκπαιδευτικοί κατέθεσαν την άποψή τους σχετικά με το ποια εκπαιδευτικά εργαλεία θεώρησαν ότι συνέβαλλαν στη διαφοροποίηση. Στην ερώτηση «Στοιχεία που βοήθησαν στην διαφοροποίηση της παιδαγωγικής μεθοδολογίας», οι απαντήσεις τους, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, έδειξαν ότι θεωρούν ότι το σημαντικότερο εργαλείο που συμβάλλει στην διαφοροποίηση είναι η ομαδοσυνεργατική μέθοδος με ποσοστό 85,9%. Στη δεύτερη θέση, σύμφωνα με τις απόψεις τους, τοποθετούνται τα εργαστήρια κατασκευής ή και παρουσιάσεις, παιχνίδια, θεατρικά δρώμενα με ποσοστό 69%. Η εκπαιδευτική μεθοδολογία «Έρευνα –δράση» και το «project» λαμβάνει την τρίτη θέση, με ποσοστό 52%. Συγκριτικά, οι επιλογές που συγκέντρωσαν τα υψηλότερα αρνητικά ποσοστά ήταν «των συνεντεύξεων – γνωριμίας με επαγγελματίες και σημαντικές προσωπικότητες» με ποσοστό 68,7%, «η εκπόνηση και υλοποίηση ερευνητικών σχεδίων» με ποσοστό 75,9% καθώς και η «μεθοδολογία της αντεστραμμένης τάξης» με ποσοστό 85,1%, όπως φαίνονται στο Γράφημα 3.

Η επόμενη ενότητα ερωτήσεων αφορούσε τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τη συνεισφορά της επιμόρφωσης στα Ε.Δ. Στην ερώτηση «Συνετέλεσε η επιμόρφωσή των εκπαιδευτικών στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην εφαρμογή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων στο σχολείο;», οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών έδειξαν ότι η συνεισφορά της επιμόρφωσης στην ικανότητα υλοποίησης αποτιμήθηκε πολύ θετικά. Στο γράφημα 4. γίνεται εμφανές ότι το ποσοστό των απαντήσεων με θετική άποψη είναι σημαντικά μεγαλύτερο 51,2% (άριστα 9%, ικανοποιητικά 42%) από το ποσοστό των απαντήσεων με αρνητική τοποθέτηση 22% (καθόλου 6%, λίγο 16%).

Σε επέκταση της ερώτησης που αφορά στην επιμόρφωση στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, διερευνάται επίσης το θέμα της υλοποίησης δράσεων ενδοσχολικής επιμόρφωσης. Τα ποσοστά των απαντήσεων στην ερώτηση «Υλοποιήθηκαν ενδοσχολικές δράσεις επιμορφώσεων για την εφαρμογή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων; Αν ΝΑΙ, ποιοι ήταν εισηγητές;» κατέδειξαν ότι στις ενδοσχολικές επιμορφώσεις, οι εκπαιδευτικοί του σχολείου υπήρξαν εισηγητές/-τριες σύμφωνα με 36% των απαντήσεων, ακολουθούν οι Συντονιστές/- τριες Εκπαιδευτικού Έργου με ποσοστό 19%, στην τρίτη θέση τοποθετούνται οι εκπαιδευτικοί από τα άλλα σχολεία, με ποσοστό 12%. Αναλυτικότερα τα στοιχεία παρουσιάζονται στο Γράφημα 5.

Στην ενότητα των ερωτήσεων που αφορά το σχέδιο δράσης, τη διαμόρφωση κοινού προσανατολισμού, τη συμβολή του κοινού προσανατολισμού στην προαγωγή της υλοποίησης των Εργαστηρίων δεξιοτήτων και του τρόπου διάχυσης του Σχεδίου Δράσης στη σχολική μονάδα, τα αποτελέσματα έδειξαν τη θετικά στάση της σχολικής κοινότητας. Αναλυτικότερα στην ερώτηση αν «Διαμορφώθηκε κοινός προσανατολισμός για την υλοποίηση εργαστηρίων σε όλες τις τάξεις», θετική απάντηση έδωσε το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών 83%, ενώ το 17% θεώρησε ότι δεν διαμορφώθηκε κοινός προσανατολισμός.

Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης σχετικά με την ύπαρξη κοινού προσανατολισμού κατά την υλοποίηση των Ε.Δ., η επόμενη ερώτηση «Αν ΝΑΙ, η διαμόρφωση κοινού προσανατολισμού (Σχέδιο Δράσης) της σχολικής μονάδας συνέβαλε στην προαγωγή της υλοποίησης των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων;» συνδέει τη διαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης με την προαγωγή της υλοποίησης των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Στις απαντήσεις των εκπαιδευτικών, όπως καταγράφονται στο Γράφημα 7. Η σύνδεση που αποδίδουν οι εκπαιδευτικοί είναι εμφανής, καθώς το 87% των απαντήσεων αναγνωρίζει τη συμβολή (άριστα 21%, ικανοποιητικά 66%), ενώ η αρνητική θέση έλαβε ποσοστό 2,6% (καθόλου 0,5%, 2,1%) .

Τέλος, ενδιαφέροντα αποτελέσματα παρουσίασαν οι απαντήσεις στην ερώτηση που αφορά στον τρόπο διάχυσης του σχεδίου δράσης στη σχολική μονάδα.

Ο προσανατολισμός στην οπτικοποίηση των αποτελεσμάτων αποτελεί βασικό στοιχείο στην παρουσίασή τους. Στην ερώτηση «Για τη διάχυση του σχεδίου δράσης προγραμματίζουμε ή υλοποιήσαμε;», η έκθεση έργων των μαθητών/τριών στο πλαίσιο εφαρμογής των Ε.Δ., τοποθετείται στην πρώτη θέση με ποσοστό 57,3%, στη δεύτερη θέση τοποθετείται η ανάρτηση έργων στην ιστοσελίδα του Σχολείου, με ποσοστό 43, 8%, ενώ στην τρίτη θέση τοποθετούνται οι εκδηλώσεις λήξης σχολικού έτους με παραστάσεις κ.λπ. Αναλυτικότερα τα ποσοστά των απαντήσεων στην ερώτηση αποτυπώνονται στο Γράφημα 8.

Επίσης, θετική καταγράφηκε η άποψη των εκπαιδευτικών ως προς την αξιοποίηση του portfolio ως εργαλείου προαγωγής και ανατροφοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στην ερώτηση «Το portfolio ως μεθοδολογικό εργαλείο αξιολόγησης του μαθητή/-θήτριας λειτούργησε ως εργαλείο προαγωγής και ανατροφοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας;», το ποσοστό των θετικών απαντήσεων 47,8% (άριστα 7,6%, Ικανοποιητικά 40,2%) κατέγραψε μεγάλη διαφορά από το ποσοστό των αρνητικών απαντήσεων 21,5% (καθόλου 6,3%.

ΜΑΘΗΤΕΣ

Ιδιαίτερα σημαντική στην αποτίμηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής των Ε.Δ. αποτελεί η ανταπόκριση των μαθητών στο περιεχόμενο και στη νέα μεθοδολογία καθώς και η αντιλαμβανόμενη συνεισφορά των Ε.Δ. α) στην ολιστική και πολύπλευρη ανάπτυξη των μαθητών, β) στην ενίσχυση των γνώσεων, των στάσεων, των αξιών και των δεξιοτήτων γ) στη βελτίωση της συμμετοχής των μαθητών/-τριών στη μαθησιακή διαδικασία. Τέλος κατατίθενται οι απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τον τρόπο εκδήλωσης της βελτίωσης της μαθησιακής συμπεριφοράς τους.

Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών, ο βαθμός της θετικής ανταπόκρισης των μαθητών/-τριών στα Ε.Δ. υπήρξε ιδιαίτερα υψηλός. Στην ερώτηση «Σε ποιο βαθμό ανταποκρίθηκαν οι μαθήτριες και οι μαθητές σας στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων;», το ποσοστό των θετικών απαντήσεων που καταγράφηκε ήταν 76,6% (μεγάλο 64,8%, πολύ μεγάλο 11,7%) με ιδιαίτερα σημαντική διαφορά από το ποσοστό των απόψεων που τοποθετήθηκαν αρνητικά 4,4% (καθόλου 0,4%, λίγο 4,0%). Αναλυτικότερα, τα ποσοστά των απαντήσεων καταγράφονται στο Γράφημα 10.

Ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό καταγράφηκε στις απαντήσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με την ανταπόκριση των υπαρχουσών υπο-θεματικών στα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Στην ερώτηση «Οι υπάρχουσες υπο-θεματικές ανά τάξη ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών;», το ποσοστό που απάντησε θετικά ήταν 73% (ικανοποιητικά 59,9%, άριστα 12,1%). Το αντίστοιχο ποσοστό των απαντήσεων που αποτίμησαν αρνητικά την ανταπόκριση των υπο-θεματικών στα ενδιαφέροντα των μαθητών ήταν 6,1% (λίγο 5,2%, καθόλου 0,9%), όπως αποτυπώνεται στο Γράφημα 11.

Στην επόμενη ενότητα ερωτήσεων που αφορούν την αποτελεσματικότητα των Ε.Δ. α) στην ολιστική και πολύπλευρη ανάπτυξη των μαθητών, β) στην ενίσχυση των γνώσεων, των στάσεων, των αξιών και των δεξιοτήτων γ) στη βελτίωση της συμμετοχής των μαθητών/- τριών στη μαθησιακή διαδικασία, οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να απαντούν ομοιότροπα. Τα ποσοστά των θετικών αποτιμήσεων καταγράφονται υψηλά και με μεγάλη διαφορά από τις αρνητικές αποτιμήσεις.

Συγκεκριμένα, στην ερώτηση που αφορά στην προαγωγή της ολιστικής και πολύπλευρης ανάπτυξης των μαθητών/-τριών «Θεωρείτε ότι τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων συνετέλεσαν στο να προάγουν την ολιστική και πολύπλευρη ανάπτυξη των μαθητών της/των τάξης/τάξεών σας;», οι εκπαιδευτικοί απαντούν θετικά σε ποσοστό 54% (ικανοποιητικά 46,4%, άριστα 7,6%), ενώ η αρνητική αποτίμηση λαμβάνει ποσοστό 14,1% (λίγο 11,3%, καθόλου 2,8%).

Στην επόμενη ερώτηση που αφορά στην ενίσχυση των γνώσεων, των στάσεων, των αξιών αλλά και στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης των δεξιοτήτων των μαθητών/-τριών, οι εκπαιδευτικοί απαντούν θετικά σε ποσοστό 62,7% (ικανοποιητικά 52,9 %, άριστα 9,8%), ενώ η αρνητική αποτίμηση λαμβάνει ποσοστό 10,2 % (λίγο 8,6%, καθόλου 1,6%).

Τέλος, στην ερώτηση που αφορά στην ερώτηση «Παρατηρήθηκε βελτίωση της συμμετοχής των μαθητών/-τριών σας στη μαθησιακή διαδικασία;», οι εκπαιδευτικοί απαντούν ομοιοτρόπως θετικά σε ποσοστό 61,1% (ικανοποιητικά 51,9 %, άριστα 9,2%), ενώ η αρνητική αποτίμηση λαμβάνει ποσοστό 12,4 % (λίγο 9,4%, καθόλου 3,0%).

Στην ίδια ενότητα ερωτήσεων, οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να καθορίσουν σε ποιο πεδίο παρατηρήθηκε η βελτίωση της συμπεριφοράς των μαθητών/-τριών. Στην ερώτηση αυτή, οι εκπαιδευτικοί θεώρησαν ότι η σημαντικότερη συνεισφορά των Ε.Δ είναι ότι οι μαθητές/-τριες παιδιά ενεργοποιήθηκαν περισσότερο στην ομάδα τους, με ποσοστό 80,8%. Στη δεύτερη θέση καταγράφηκε η απάντηση ότι οι μαθητές/-τριες αφιέρωσαν τον προσωπικό τους χρόνο στη διερεύνηση, την προετοιμασία και τις κατασκευές που είχαν αποφασίσει στα εργαστήρια δεξιοτήτων 47,4%. Στις υπόλοιπες απαντήσεις, τα ποσοστά ήταν αντίστοιχα, όπως φαίνεται στο γράφημα 15.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ/ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

Κατά την πρώτη χρονιά εφαρμογής των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων σε όλα τα σχολεία της χώρας, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, παρά τη μεγάλη συμμετοχή 85.000 περίπου εκπαιδευτικών όλων των τύπων σχολείων στο πρόγραμμα επιμόρφωσης που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε μέσω του ΟΠΣ του ΙΕΠ, οι εκπαιδευτικοί αντιμετώπισαν δυσκολίες στην εφαρμογή των Ε.Δ. κατά το σχολικό έτος 2021 - 2022.

Στην ερώτηση «Ποιο ήταν το επίπεδο δυσκολίας ως προς την υλοποίηση των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων;», το ποσοστό των απαντήσεων που κατέθεσαν ότι η υλοποίηση χαρακτηριζόταν από κάποιο βαθμό ευκολίας ήταν 12,2% (εύκολο 10,4%, πολύ εύκολο 1,8%), ενώ αντίστοιχα το ποσοστό των απαντήσεων που κατέθεσαν ότι η υλοποίηση χαρακτηριζόταν από κάποιο βαθμό δυσκολίας ήταν 32, 9% (δύσκολο 27,0%, πολύ δύσκολο 5,9%)

Σε συνάφεια με τις παραπάνω ποσοστά, βρίσκονται οι απαντήσεις στο ερώτημα σχετικά με τον προσδιορισμό των προβλημάτων που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί. Κατ ́ αρχάς, το ποσοστό των εκπαιδευτικών που κατέθεσε ότι δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα ήταν μόνο 3% με το υπόλοιπο 97% να δηλώνει ότι αντιμετώπισε προβλήματα. Σύμφωνα με τις απαντήσεις, ως σημαντικότερο πρόβλημα καταγράφεται η διάρκεια του χρόνου που χρειάζεται σε κάθε τάξη η εφαρμογή των Ε.Δ. με ποσοστό 85,8%. Στη δεύτερη θέση, ως πρόβλημα, τοποθετείται η υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων με ποσοστό 68,6%, ενώ η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θεωρείται επίσης σημαντικό πρόβλημα από το 33,3% των εκπαιδευτικών. Να σημειωθεί ότι οι απαντήσεις σχετικά με τη δήλωση της επιμόρφωσης ως πρόβλημα έρχεται σε αντίφαση με τον μεγάλο αριθμό των επιμορφωμένων στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων και της ικανοποίησης από την επιμόρφωση που έχει καταγραφεί στα παραπάνω σχετικά ερωτήματα.

Τέλος, οι εκπαιδευτικοί, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των ζητημάτων που αφορούν στην εφαρμογή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, αποτίμησαν την προστιθέμενη αξία, τη συνολική συνεισφορά τους στο εκπαιδευτικό έργο.

Στην ερώτηση «Πώς αξιολογείτε την προστιθέμενη αξία των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων σε επίπεδο εκπαιδευτικής κοινότητας;», τα αποτελέσματα έδειξαν τον υψηλό βαθμό της θετικής αποτίμησης, καθώς η διαφορά ανάμεσα στις θετικές απαντήσεις (μεγάλη, πολύ μεγάλη) και στις αρνητικές (καθόλου, μικρή) είναι σημαντική. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο Γράφημα 18, η θετική στάση έλαβε ποσοστό 36,8 (πολύ μεγάλη 5,3%, μεγάλη 31,5%) ενώ η αρνητική 16,9 (καθόλου 2, 4%, μικρή 14,5%). Εάν στο ποσοστό που περιγράφει θετική στάση προστεθεί το ποσοστό που επέλεξε την απάντηση μέτρια (όχι αρνητική στάση), τότε το συνολικό ποσοστό της θετικής αποτίμησης (μέτρια, μεγάλη, πολύ μεγάλη) φτάνει στο 83%, αποτίμηση που δείχνει την μεγάλη αποδοχή και την αναγνώριση της προσφοράς των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων στην εκπαιδευτική διαδικασία.