Του Μανόλη Κουσλόγλου, Φυσικού, υποδιευθυντή 3ου Γυμνασίου Καβάλας
Μέσα σε ένα παραμορφωμένο πλαίσιο διεξαγωγής της εκπαιδευτικής διαδικασίας λόγω του κορωνοϊού, για άλλη μία φορά οι εκπαιδευτικοί καλούνται να λάβουν μια πολύ σημαντική και εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση, που αφορά την αξιολόγηση των μαθητών, κυρίως στη Β’θμια εκπαίδευση. Μήπως όμως το πρόβλημα αυτό μπορεί να προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία;
Το πρόβλημα
Η πρόκληση γύρω από την αξιολόγηση των μαθητών προέκυψε από την απόφαση για υποχρεωτική συμμετοχή στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ως συνέχεια και εξέλιξη της δια ζώσης. Μια απόφαση που μπορεί να δικαιολογηθεί, αν ανατρέξουμε στην πρώτη περίοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπου η προαιρετική συμμετοχή των μαθητών στην μαθησιακή διαδικασία οδήγησε σε φαινόμενα διάλυσης της εκπαίδευσης. Ωστόσο, η απόφαση αυτή, χωρίς να έχει εξασφαλιστεί πρώτα η ισότητα συμμετοχής των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία σε τεχνικό τουλάχιστο επίπεδο, μετέτρεψε ένα λυμένο, κακήν κακώς συνήθως, πρόβλημα σε άλυτο.
Υπάρχει η τεχνική διάσταση του προβλήματος: Προσφέρονται πολλά εργαλεία στους εκπαιδευτικούς για να αξιολογήσουν τους μαθητές τους, όπως με google form, edpuzzle και τόσα άλλα λογισμικά ΤΠΕ. Ωστόσο, αυτές οι λύσεις βολεύουν τους εκπαιδευτικούς που είναι εξοικειωμένοι τόσο με τη χρήση ΤΠΕ, όσο και με τις επιπλέον θυσίες σε κόπο και χρόνο που αυτές απαιτούν.
Τίθεται θέμα αξιοπιστίας: Όταν η εξέταση γίνεται απροειδοποίητα και σε περιορισμένο χρόνο, τα περιθώρια στενεύουν σημαντικά για τους επίδοξους «παραβάτες» μαθητές. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να ελέγξουν αν οι μαθητές απαντούν μόνοι τους τις ερωτήσεις ενός τεστ ή αν δέχονται έξωθεν βοήθεια, είτε με παρεμβάσεις δια ζώσης είτε… εξ αποστάσεως.
Ωστόσο, η ηθική διάσταση είναι αυτή που αποτελεί τη βασική πηγή προβληματισμού. Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν η εξέταση και η αξιολόγηση είναι εφικτές και εφαρμόσιμες, αλλά αν είναι θεμιτές. Το ηθικό δίλημμα είναι τεράστιο, όταν μερίδα των μαθητών συχνά «μπαινοβγαίνει» στην εικονική τάξη λόγω τεχνικών προβλημάτων ή δεν ακούει ή παρακολουθεί μέσω μια οθόνης-μινιατούρας κατά τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση ή το οικογενειακό τους περιβάλλον δεν διαθέτει τον απαραίτητο χρόνο και εξοπλισμό να τους υποστηρίξει σε τεχνικές θέματα, στην ασύγχρονη.
Πάνω σε όλα αυτά προστίθεται και η αναντίρρητη άποψη, ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν αποτελεί απλά μια μεταφορά της πραγματικής τάξης στον εικονικό χώρο, ούτε υποκαθιστά τη δια ζώσης και προφανώς δεν ακολουθεί αυτούσιες της διαδικασίες που εφαρμόζονται στον σχολικό χώρο. Η βασική προτεραιότητα των εκπαιδευτικών είναι η ψυχική στήριξη των μαθητών τους. Μάλιστα, όσο μικρότεροι οι μαθητές τόσο μεγαλύτερη αυτή η ανάγκη.
Η ευκαιρία
Αν και το πρόβλημα είναι εξαιρετικά σοβαρό, όπως περιγράφηκε πιο πάνω, πρέπει να βρεθεί μία λύση όταν η εξ αποστάσεως εκπαίδευση διαρκεί πολύ χρόνο. Αλλιώς, κακά τα ψέματα, η πλειοψηφία των μαθητών θα παρατήσει κάθε προσπάθεια. Κάτι τέτοιο θα έχει αρνητικές συνέπειες, κυρίως για την τελευταία τάξη του Λυκείου, όπου το γνωστικό περιεχόμενο φέρει μεγάλη βαρύτητα λόγω των επερχόμενων Πανελλαδικών εξετάσεων.
Η καλύτερη λύση στο παραπάνω πρόβλημα, αν ζυγισθούν καλά όλες οι παράμετροί του, θα μπορούσε να είναι μια και είναι απλή: Η διαδραστική, μαθητοκεντρική διδασκαλία και η επικέντρωση των εκπαιδευτικών στην ενεργοποίηση των μαθητών. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αξιολογηθούν χαρακτηριστικά δεξιότητες, όπως η προσπάθεια, το ενδιαφέρον, η συμμετοχικότητα, η ομαδικότητα και η συνεργασία. Πρόκειται για χαρακτηριστικά, που έτσι κι αλλιώς αξιολογούνται και εκτιμώνται στη δια ζώσης διδασκαλία, αλλά πολύ συχνά όχι στον βαθμό που τους αξίζει. Άλλωστε, ο παραπάνω τρόπος αξιολόγησης είναι μάλλον απαραίτητος, αφού η εξ αποστάσεως διδασκαλία απαιτεί συχνές παρεμβάσεις από την πλευρά του εκπαιδευτικού, προκειμένου να διαπιστώνει την ενεργητική παρουσία των μαθητών του στην εικονική αίθουσα.
Εν κατακλείδι
Όταν αποφασιζόταν η υποχρέωση των μαθητών να συμμετέχουν στην σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ως συνέχεια της δια ζώσης, θα έπρεπε να είχε εξασφαλιστεί πρώτα η ίση πρόσβασή τους στο εικονικό δημόσιο σχολείο. Αυτό δεν συνέβη, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να βρεθούν μπροστά σε μεγάλα ηθικά διλήμματα, ένα εκ των οποίων είναι η αξιολόγηση των μαθητών. Ωστόσο, αυτή η πρόκληση μπορεί να μετατραπεί τελικά σε μία ευκαιρία, αν οι εκπαιδευτικοί επιλέξουν να επικεντρωθούν στην αξιολόγηση ποιοτικών χαρακτηριστικών που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι μιας σύγχρονης διδακτικής διαδικασίας.
Η συγκεκριμένη πρόταση αποτελεί ταυτόχρονα λύση για την παρούσα κατάσταση και, παράλληλα, καλή πρακτική και για τη διαζώσης διδασκαλία. Το θέμα, βέβαια, όπως το θέτει ο καλός συνάδελφος, είναι η προσβαστιμότητα στα ψηφιακά εργαλεία για το σύνολο - και όταν λέμε σύνολο εννοούμε σύνολο - του μαθητικού πληθυσμού. Σε αυτό τόσο οι πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου, όσο και η Τοπική Αυτοδιοίκηση έδειξαν παραδειγματική ελαφρότητα εδώ και πολλά χρόνια. Να θυμίσουμε τις αστειότητες Γαβρόγλου, που λειτούργησαν ως "ιδεολογική" δικαιολογία για την εγκατάλειψη των πρώτων προσπαθειών που έγιναν το 2010-2012, όσο και την πρόσφατη στάση της παρούσας πολιτικής ηγεσίας από τον Μάϊο ως και το Σεπτέμβρη, που συμπεριφερόταν σαν να μην αναμενόταν το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Αλγεινή εντύπωση προκαλούν επίσης Δήμαρχοι που βγαίνουν και κλαψουρίζουν στην τηλεόραση, ενώ δεν έχουν κάνει ΤΙΠΟΤΑ για να υπάρξει μια καλή εγκατάσταση ελεύθερα προσβάσιμης γραμμής σε συγκεκριμένα χωρία και τουλάχιστον μερικοί Η/Υ σε ολιγοθέσια ΔΣ. Όπως είναι αστείο να γίνονται εκκλήσεις και "συνεννοήσεις" σε πρωινές εκπομπές για το πόσα tablet έχει ανάγκη το τάδε ή το δείνα χωριό. Αν το Μάρτη ήδη είχε δοθεί ένα voucher στους γονείς η μια επιστροφή χρημάτων μέσω taxisnet και μια έξτρα χρηματοδότηση στα σχολεία, θα είχε λυθεί με ελάχιστο κόστος σχεδόν για το σύνολο των προβλημάτων. Εμείς όμως ακολουθούμε πάντα τον πιο δύσκολο δρόμο. αργό και αναποτελεσματικό δρόμο: π.χ. ΜΙΑ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ μόνο, "αγορά" tablet από την πολιτεία και σκόρπισμα στα σχολεία - όπως κάθε χρόνο εκτυπώνουμε και "στέλνουμε" βιβλία μιας χρήσης στα σχολεία, δηλαδή πετάμε τα λεφτά μα κλπ κλπ Με δυο λόγια, τα εκπαιδευτικά προβλήματά μας και ανάμεσά τους η αξιολόγηση, πριν γίνουν εκπαιδευτικά είναι αρχικά "ιδεολογικά" (στην ουσία προβλήματα αντιεκσυγχρονιστικής νοοτροπίας που διαπερνά το σύνολο του πολιτικού προσωπικού της χώρας και τους πολίτες) που μετατρέπονται αυτόματα σε "διοικητικά" και αμέσως μετά σε εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά, ανάλογα με την περίπτωση.