Κείμενο του Κ. Γαβρόγλου γίνεται θεατρικό έργο και ανεβαίνει στο θέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ

Ένα κείμενο που έγραψε ο πρώην υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου   ως ένα πείραμα στη διδασκαλία της Ιστορίας των Επιστημών, θα παρουσιαστεί με τη μορφή θεατρικού αναλογίου τη Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2024 και ώρα 20.30 στο θέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ στην οδό Ακαδημίας 59.

Γνωρίζουμε πως τον Μάιο του 1624 ο Γαλιλαίος είχε έξι πολύωρες συναντήσεις με τον Πάπα, δεν γνωρίζουμε, όμως, τίποτα για το περιεχόμενο των συζητήσεών τους.

Ο Κώστας Γαβρόγλου , μέσα από ο κείμενο, δραματοποιεί  τις συζητήσεις που έγιναν στη διάρκεια αυτών των συναντήσεων.

Ο Πάπας του Γαλιλαίου μπορεί να είναι ή και να μην είναι ένα θεατρικό έργο!

Ενδεχομένως πρόκειται για δοκίμιο σε μορφή θεατρικού έργου που σχετίζεται με έναν ακόμη ιστορικό γρίφο: στα τέλη Απριλίου του 1624, ο Γαλιλαίος επισκέπτεται τη Ρώμη για να συγχαρεί τον φίλο του καρδινάλιο Maffeo Barberini που είχε εκλεγεί Πάπας ως Ουρβανός Η ́. Ο Γαλιλαίος επέστρεψε στη Φλωρεντία στις αρχές Ιουνίου του ίδιου χρόνου.

Στη διάρκεια αυτής της σύντομης παραμονής του στη Ρώμη, οι δυο τους –όπως μαρτυρεί ο ίδιος ο Γαλιλαίος– είχαν «έξι πολύωρες συναντήσεις». Όμως, τίποτα από όσα συζήτησαν δεν μας είναι γνωστό. Ακόμη και για κάποιον όπως ο Γαλιλαίος – ήταν ήδη ο πιο διάσημος αστρονόμος της Ευρώπης–, το να συναντήσει τον Πάπα τόσες πολλές φορές στη διάρκεια λίγων εβδομάδων είναι κάτι αξιοπρόσεκτο.
Όσα ακολουθούν είναι μία φανταστική εκδοχή όσων θα μπορούσαν να είχαν συζητηθεί στη διάρκεια των συναντήσεών τους.
Παρεμπιπτόντως, όλες οι αναφορές σε γεγονότα, τόπους και πρόσωπα είναι ιστορικά ακριβείς.

Περίληψη του Έργου

Η Πρώτη Πράξη διαδραματίζεται στην οικία του Φραντσέσκο Νικολίνι, πρέσβη της Τοσκάνης στη Ρώμη, στην οποία φιλοξενείται ο Γαλιλαίος Γαλιλέι, όσο περιμένει να παρουσιαστεί ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης. Είναι Ιανουάριος του 1633. Ο Νικολίνι αναφέρει τις συναντήσεις που είχε με τον Πάπα, προσπαθώντας να αποτρέψει την παραπομπή του Γαλιλαίου σε δίκη. Ο Πάπας όμως επιμένει στην παραπομπή, αντίδραση μάλλον ακατανόητη, αφού παλαιότερα είχε δείξει ειλικρινή φιλία προς τον Γαλιλαίο. Κάτω από την πίεση του Νικολίνι, ο Γαλιλαίος ανασύρει στη μνήμη του τις συζητήσεις που είχε με τον Ποντίφικα το 1624, μήπως και βρεθεί εκεί η αιτία της δυσαρέσκειάς του.

Στη Δεύτερη Πράξη, στο ιδιαίτερο γραφείο του Πάπα, ο Πάπας ασκεί έντονη κριτική στον Γαλιλαίο για την επιστολή που έστειλε στη Δούκισσα Χριστίνα, όπου ερμηνεύει χωρία της Βίβλου ενώ η Εκκλησία απαγορεύει ρητά την ερμηνεία
των Γραφών από λαϊκούς. Συζητούν επίσης ορισμένα θεολογικά ζητήματα σχετικά με την παντοδυναμία του Θεού και τον υποθετικό χαρακτήρα των θεωριών για τη δομή του Σύμπαντος. Στο τέλος της συνάντησης, ο Πάπας ζητάει από τον Γαλιλαίο να συναντηθούν ξανά.

Η Τ ρ ί τ η Π ρ ά ξ η επικεντρώνεται στις «εξομολογήσεις» των δύο πρωταγωνιστών. Ο Πάπας ομολογεί πως έχει πειστεί ότι η Γη κινείται και ότι ο Ήλιος είναι στο κέντρο του Σύμπαντος, και αποκαλύπτει τα διλήμματα και τις αγωνίες του επειδή έχει υιοθετήσει θέσεις αιρετικές κατά την Εκκλησία. Ο Γαλιλαίος εκπλήσσεται με όσα ακούει, και κυρίως όταν μαθαίνει πως κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα διαβάζοντας την Επιτομή του προτεστάντη Κέπλερ. Από την πλευρά του, εξομολογείται τις δικές του αγωνίες, καθώς κάθε νέα ανακάλυψη τον απομάκρυνε από τη διδασκαλία του Αριστοτέλη, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιος ότι μπορεί να αποδείξει την κίνηση της Γης. Στο τέλος, κάθε πρωταγωνιστής είναι αντιμέτωπος με τα προσωπικά του αδιέξοδα, χωρίς να μπορεί να συζητήσει αυτές του τις πεποιθήσεις δημόσια. Ο Πάπας ζητάει να ξανασυναντηθούν.

Η Τέταρτη Πράξη μάς οδηγεί από το προσωπικό στο κοινωνικό. Οι νέες αστρονομικές ανακαλύψεις, οι δημόσιες συζητήσεις, οι εξελίξεις σε άλλους τομείς της γνώσης, όπως η ιατρική, διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα. Αυξάνεται ο αριθμός των προσώπων που εκφράζουν τις διαφορετικές τους απόψεις δημόσια. Ο Πάπας ανησυχεί για τις διαμάχες ανάμεσα σε θεολόγους, φιλοσόφους, αστρονόμους, μαθηματικούς και άλλους λόγιους, που απειλούν την ενότητα της Εκκλησίας. Γι’ αυτό ζητάει από τον Γαλιλαίο να βοηθήσει γράφοντας ένα βιβλίο στο οποίο ένας αριστοτελικός φιλόσοφος, ένας αστρονόμος της κοπερνίκειας σχολής και ένας ουδέτερος, μορφωμένος και καλοπροαίρετος λόγιος συζητούν τα προτερήματα και μειονεκτήματα του κάθε αστρονομικού συστήματος και έρχονται σε συμβιβασμό για το καλό της Εκκλησίας. Ο Γαλιλαίος δείχνει να συμφωνεί και αναχωρεί από τη Ρώμη, προβληματισμένος ωστόσο αν πρέπει να υπακούσει ή να διατηρήσει στο ακέραιο τις αρχές του.

Στην Πέμπτη Πράξη, ο Γαλιλαίος είναι ξανά με τον πρέσβη Νικολίνι, έχοντας ολοκληρώσει τη διήγηση των αναμνήσεών του για τις συναντήσεις με τον Πάπα. Ο Νικολίνι θυμώνει με όσα άκουσε, γιατί θεωρεί πως ο Γαλιλαίος παραπλάνησε τον Ποντίφικα αφού στο βιβλίο του γελοιοποιεί τον φιλόσοφο και πουθενά δεν φαίνεται πνεύμα συμβιβασμού ανάμεσα στον φιλόσοφο και τον αστρονόμο. Ωστόσο, παρά τον θυμό του, είναι διατεθειμένος να τον βοηθήσει. Ο Γαλιλαίος προτείνει μια πιθανή διέξοδο, να συμπεριλάβει σε νέα έκδοση του βιβλίου του 1-2 ακόμη μέρες συζητήσεων μεταξύ των λογίων ώστε να προσαρμόσει καταλλήλως τα επιχειρήματά του και να αρχίσει η συμφιλίωση. Ο Νικολίνι συνειδητοποιεί πως ο Γαλιλαίος, προβλέποντας ότι το βιβλίο μπορεί να ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, είχε ήδη φροντίσει να βάλει μία ασφαλιστική δικλείδα. Αγανακτεί με τις μηχανορραφίες του, αλλά είναι πια αργά. Ο Γαλιλαίος μαζεύει τα χαρτιά του και κατευθύνεται προς το δικαστήριο.

Ο Πάπας του Γαλιλαίου του Κώστα Γαβρόγλου

Συντελεστές Παράστασης

Σκηνοθετική Επιμέλεια: Τάκης Τζαμαργιάς
Δραματουργική Επεξεργασία: Ειρήνη Μουντράκη
Σκηνογραφική Επιμέλεια: Έλλη Εμπεδοκλή
Μουσική Επιμέλεια: Δήμος Γκουνταρούλης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη
Βοηθός Παραγωγής: Ραλλού Καρέλλα
Διαβάζουν
Αλέξανδρος Μαυρόπουλος
( Πρέσβης Νικολίνι )
Χριστόφορος Σταμπόγλης
( Γαλιλαίος )
Γιάννης Αναστασάκης
( Πάπας Ουρβανός Η΄ )
Μουσικός επί σκηνής: Δήμος Γκουνταρούλ