Τοποθέτηση του Προέδρου της ΠΑΝΕΔΔΙΕΚ και Διευθυντή του ΔΙΕΚ Πειραιά για τη θεσμοθέτηση του «Μητρώου Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ι.Ε.Κ.»

Γιώργιος Διαμαντόπουλος
Μαθηματικός MEd
Διευθυντής του ΔΙΕΚ Πειραιά
Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Διευθυντών Δημοσίων ΙΕΚ

Στις 12 Ιουνίου 2020 δημοσιεύτηκε ο νέος Νόμος για την Παιδεία – Ν.4692/2020 «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις». Μεταξύ των άλλων στο άρθρο 55 «Εκπαιδευτές Επαγγελματικής Κατάρτισης - Μητρώο Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης» θεσμοθετήθηκε επιτέλους εν έτει 2020 το ζητούμενο «Μητρώο Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ι.Ε.Κ.» Στο Μητρώο αυτό έχει την δυνατότητα να ενταχθεί ΑΠΑΞ - σύμφωνα με τα οριζόμενα στο περί ου ο λόγος άρθρο 55 του Ν.4692/2020 – ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ, δηλαδή: «ιδιώτες με εξειδικευμένη επιστημονική, τεχνική ή άλλη κατάρτιση και εμπειρία συναφή προς τη διδακτέα ύλη και τις ειδικότητες, όπως περιγράφονται στους «Οδηγούς Κατάρτισης» των ανωτέρω Ι.Ε.Κ., καταξιωμένα επαγγελματικά στελέχη που προέρχονται από την αγορά εργασίας, δημόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι, καθώς και ημεδαποί και αλλοδαποί εμπειρογνώμονες». Στη συνέχεια και ακριβώς δυο μήνες μετά εκδόθηκε ο προβλεπόμενος από τον νόμο «Κανονισμός Διαχείρισης του Μητρώου Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ι.Ε.Κ.», στον οποίο, μεταξύ των άλλων, προβλέπονται οι όροι και οι προϋποθέσεις ένταξης στο «Μητρώο», τα κριτήρια για την επιλογή και ανάθεση διδακτικού έργου σε μέλη του «Μητρώου», τα κριτήρια αξιολόγησης των μελών του «Μητρώου» στα οποία ανατίθεται διδακτικό έργο και γενικότερα τεχνικά ή διαδικαστικά θέματα.  

Προσπαθώντας να κάνουμε μια πρώτη ψύχραιμη κριτική και πάντα με την πρώτη ματιά (σαφώς σε καμιά περίπτωση δεν θα χρησιμοποιήσουμε την λέξη «αποτίμηση» αφού δεν ξεκίνησε ακόμα η εφαρμογή του Μητρώου) έχουμε και λέμε:

Τι γίνονταν μέχρι και την περσινή χρονιά που δεν υπήρχε το Μητρώο. Οι ταλαίπωροι υποψήφιοι εκπαιδευτές, μέσα στον Αύγουστο ξεσηκώνονταν, επέστρεφαν από τα χωριά τους που έκαναν διακοπές, έβγαζαν πακέτα φωτοτυπίες, για να φτιάξουν τον φάκελό τους με τους τίτλους σπουδών, τις επιμορφώσεις, τις βεβαιώσεις προϋπηρεσίας επαγγελματικής και διδακτικής, τόνους χαρτιού με διάφορα παραστατικά και αποδεικτικά από φωτοτυπίες ταυτότητας, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ΙΚΑ κλπ, τα οποία προσκόμιζαν στα ΔΙΕΚ, (κάθε χρόνο τα ίδια και τα ίδια λες και αλλάζει κατ’  έτος η ταυτότητα και το πτυχίο που έλαβε ο ταλαίπωρος πριν 20 χρόνια!). Τα ΔΙΕΚ από την άλλη έπρεπε να επαληθεύσουν όλα αυτά τα παραστατικά, χαρτούρας μεγέθους δάσους Αμαζονίου, μέσα σε δυο τρεις μέρες! Σε συνέχεια αυτής της τριτοκοσμικής κατάστασης είχαμε την περίφημη πρόσκληση για την απασχόληση τους στα ΔΙΕΚ, από το ΙΝΕΔΙΒΙΜ, φυσικά παραβλέποντας το νόμο (Άρθρο 27 & 15.β του 4186/2013) που προέβλεπε την προκήρυξη ανά Θεματική Ενότητα κάθε ειδικότητας με αναφορά στο είδος αυτής (θεωρητική – εργαστηριακή – μικτή) και στις προβλεπόμενες από τα προγράμματα σπουδών ώρες διδασκαλίας, αφού μιλάμε για κατάρτιση. Η δικαιολογία διαχρονικά για τις παρατυπίες αυτές ήταν ότι δεν είχε προσαρμοστεί η αντίστοιχη εφαρμογή – πλατφόρμα του ΙΝΕΔΙΒΙΜ, ένα έργο που κάθε χρόνο θα ετοιμάζονταν για την επόμενη χρονιά!  Τα αποτέλεσμα όλης αυτής της τραγελαφικής κατάστασης ήταν πολλά και διάφορα: Από την δυσχέρεια στην ανάθεση μαθημάτων από τις Διευθύνσεις των ΔΙΕΚ, λόγω της υποχρέωσης τήρησης των αξιολογικών υπέρ-πινάκων, για παράδειγμα από τον πίνακα ΠΕ80 με οικονομολόγους, λογιστές, ναυτιλιακών σπουδών, τουριστικών, logistics και δεν ξέρω άλλο τι... έπρεπε τα ΙΕΚ να αναθέσουν συγκεκριμένο μάθημα στον καταλληλότερο, πράγμα δύσκολο αφού πολλές φορές η ειδικότητά του εκπαιδευτή δεν συμβάδιζε με τις εξειδικευμένες γνώσεις που ήταν απαραίτητες να έχει ο εκπαιδευτής για την κατάρτιση.  

Τι θα γίνεται από εδώ και πέρα με την δημιουργία του «Μητρώου Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ι.Ε.Κ.». Η ένταξη στο μητρώο θα γίνεται άπαξ, με την ηλεκτρονική εγγραφή και υποβολή πτυχίων, βεβαιώσεων, εγγράφων, διαφόρων παραστατικών κλπ. θα έχει την δυνατότητα υποβολής όλων των πτυχίων, που έχει κάποιος και θα μπορεί να κάνει χρήση για αίτηση συγκεκριμένου μαθήματος. Το Μητρώο θα είναι «Ανοικτό» καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για εγγραφή ή επικαιροποίηση στοιχείων,  εκτός από την περίοδο από την έκδοση της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την απασχόλησή τους ως εκπαιδευτές έως και 15 ημέρες μετά την έναρξη κάθε εξαμήνου.

Τώρα πλέον με την πρόσκληση, αφενός εφαρμόζεται ο νόμος, αφετέρου, η επιλογή ΙΕΚ, ειδικοτήτων και μαθημάτων θα γίνεται σύμφωνα με τις προτιμήσεις του εκπαιδευτή.  Θα σταματήσει η γκρίνια και οι επιθέσεις κατά των διοικήσεων των ΙΕΚ για το ποιο μάθημα θα αναλάβει ο εκπαιδευτής. Ο πρώτος στο μάθημα θα το αναλάβει και θα υπάρχει σειρά κατάταξης ανά μάθημα!

Πλέον από τη στιγμή που θα αναρτηθούν όλα τα παραστατικά των ενδιαφερομένων θα γίνει μια σοβαρή, μόνιμη και εμπεριστατωμένη διοικητική επαλήθευσή τους, ενώ όποιος υποβάλει αναληθή ή ψευδή στοιχεία θα αποκλείεται από το Μητρώο και φυσικά θα έχει περαιτέρω κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος. Στα συν είναι το γεγονός ότι δεν θα υπάρχουν πλέον παραθυράκια και δεν θα υπάρχουν εκπαιδευτές εκτός μητρώου.

Συμπερασματικά το Μητρώο Εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ι.Ε.Κ.» είναι θετική μεταρρύθμιση και θεωρούμε ότι θα βοηθήσει την προσπάθεια ανάπτυξης και βελτίωσης της Επαγγελματικής Κατάρτισης η οποία είχε τελματώσει. Εδώ θα πρέπει να σας ενημερώσουμε ότι σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά του ΠΗΓΑΣΟΥ, τον Σεπτέμβριο του 2019 γράφτηκαν περίπου 22.500 νέοι σπουδαστές. Από αυτούς διέκοψαν περίπου οι 12.000!

Συμφωνούμε λοιπόν όλοι ότι το Μητρώο είναι μια σοβαρή, απαραίτητη και για πολλούς αυτονόητη απλή μεταρρυθμιστική κίνηση, η οποία, εκτός των άλλων, θα συμβάλει στην αξιοπιστία του συστήματος και θα βοηθήσει  στην εξοικονόμηση χρημάτων, υλικών, χρόνου, ανθρωπίνων πόρων κλπ. Όλοι μας και πολύ περισσότερο τα στελέχη των ΔΙΕΚ, θα αποδεσμευτούμε από την τεράστια γραφειοκρατία, που μας κρατά δεμένους σε ρόλο απλού  διαχειριστή, έχοντας έτσι τον χρόνο και την διάθεση να αφοσιωθούμε στα ουσιαστικά μας καθήκοντα του  διευθυντή που θα εμπνέει, θα παρακινεί, θα υποστηρίζει, θα επιβραβεύει το διδακτικό προσωπικό ώστε να δίνει τον καλύτερο του εαυτό, που θα  σχεδιάζει, θα εισάγει και θα εφαρμόζει καινοτομίες στο ΙΕΚ για την ανάπτυξη των καταρτιζομένων και των εκπαιδευτών του.

Και ερχόμαστε στα κριτήρια μοριοδότησης, τα οποία σύμφωνα με το νόμο βγήκαν μαζί με τον κανονισμό λειτουργίας του Μητρώου και για τα οποία γίνεται - δικαιολογημένα - μεγάλη συζήτηση.

Κατ’ αρχάς να υπενθυμίσουμε ότι τα ΙΕΚ είναι Αρχική Επαγγελματική ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ. Παρέχουν Επαγγελματική Κατάρτιση σε αποφοίτους Λυκείου κάθε ηλικίας (18+), που δυσκολεύονται να μπούνε στο κόσμο της εργασίας, για να τους βοηθήσει να αναπτύξουν ικανότητες ώστε να ενισχύσουν τις προοπτικές απασχόλησής τους. Επίσης να  υπενθυμίσουμε τι δεν είναι τα ΙΕΚ. Τα ΙΕΚ δεν είναι Εκπαίδευση ενηλίκων, που είναι τα ΣΔΕ (Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας), τα οποία απευθύνονται σε ανθρώπους 18+, οι οποίοι δεν έχουν ολοκληρώσει την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και με το ΣΔΕ τους παρέχεται η δυνατότητα να αποκτήσουν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου. Αφού λοιπόν τα ξεκαθαρίσαμε ότι τα ΙΕΚ προσφέρουν ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ και όχι τυπική Εκπαίδευση σε ενήλικες, ας δούμε και το θέμα της μοριοδότησης όπως αποτυπώνονται στο  ΦΕΚ 3393/13-8-2020.

Όλοι οι τίτλοι σπουδών μοριοδοτούνται.

Όταν λέει ότι το Μητρώο έχει επαγγελματικά στελέχη που προέρχονται από την «Αγορά Εργασίας» συμπεριλαμβάνει τους πάντες χωρίς κανένα αποκλεισμό πλέον.  

Τα μεταπτυχιακά στην ειδικότητα μετρούν περισσότερο από τα μεταπτυχιακά στην εκπαίδευση ενηλίκων. Σωστό, διότι ο καταρτιζόμενος έρχεται στο ΙΕΚ για να διδαχθεί και να ασκήσει στη συνέχεια ένα συγκεκριμένο επάγγελμα. Κατά την ταπεινή μου άποψη δεν χρειάζεται ο γραφίστας, η κομμώτρια, ο αρχιμάγειρας να ξέρει τον στρατηγικό σχεδιασμό στην εκπαίδευση ενηλίκων κλπ αλλά να καταρτίσει όσο το δυνατόν καλύτερα μεταφέροντας τις γνώσεις του, τις εμπειρίες, τις τεχνικές κλπ στους καταρτιζομένους του,  αυτό ακριβώς δηλαδή που θέλει κι ο καταρτιζόμενος: κατάρτιση  από εξειδικευμένους στο αντικείμενο του.

Η Πιστοποίηση εκπαιδευτικής επάρκειας εκπαιδευτών ενηλίκων προσμετράται με δυο μόρια δηλαδή λιγότερο από το Μεταπτυχιακό το σχετικό με το αντικείμενο του μαθήματος και με τα ίδια μόρια ενός άλλου μεταπτυχιακού. Και ερωτούμε: Θα έπρεπε η  Πιστοποίηση εκπαιδευτικής επάρκειας, η οποία συνίσταται στην θεωρητική  εξέταση βασισμένη σε συγκεκριμένες ερωτήσεις και μια μικροδιδασκαλία 20 λεπτών να προσμετράται περισσότερο από ένα μεταπτυχιακό;

Έχουμε προσμέτρηση περισσότερων ωρών διδακτικής προϋπηρεσίας στα ΙΕΚ.

Δίνεται έμφαση στην Επαγγελματική εμπειρία και όχι την εργασιακή όπως ήταν μέχρι τώρα. Φαίνεται ότι θέλει εκπαιδευτές επαγγελματίες. Είναι σωστό να δίνεται μεγάλη βαρύτητα στην Επαγγελματική εμπειρία, αν και το ποσοστό 43% είναι μάλλον υπερβολικό (θα μπορούσε να ήταν κάτω από 40%), αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το βασικό κριτήριο για την ανάθεση του μαθήματος είναι το πτυχίο σύμφωνα με τους οδηγούς σπουδών. Συνεπώς αν κάποιος δεν έχει το πτυχίο, το οποίο απαιτείται από τους οδηγούς σπουδών δεν μπορεί να αιτηθεί και να αναλάβει το μάθημα όση επαγγελματική εμπειρία κι αν έχει.

Εκ πρώτης όψεως μπορεί να φαίνεται ότι στα ΔΙΕΚ θα αναλάβουν πλέον μαθήματα οι δημόσιοι υπάλληλοι. Όμως οι δημόσιοι υπάλληλοι όπως και οι ιδιωτικοί πλήρους απασχόλησης μοριοδοτούνταν μέχρι τώρα με εργασιακή και όχι επαγγελματική εμπειρία ανεξάρτητα από το είδος της εργασίας που πραγματικά έκαναν. Τώρα θα πρέπει το αντικείμενο επαγγελματικής τους απασχόλησης να είναι σχετικό με το αντικείμενο των σπουδών και των μαθημάτων. Πχ. πτυχιούχος φιλόλογος ο οποίος εργάζεται στο δημόσιο ως διοικητικός δεν θα πάρει την επαγγελματική εμπειρία, οικονομολόγος ο οποίος εργάζεται στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα σε άλλο μη σχετικό αντικείμενο δεν θα πάρει την επαγγελματική εμπειρία κοκ. Άλλωστε υπάρχει το πλαφόν των 10 ωρών για τους δημόσιους υπαλλήλους, τους συνταξιούχους και τους ιδιωτικούς πλήρους απασχόλησης, που γιατί όχι να μη μειωθεί. Κάνουμε πρόταση προς το υπουργείο, στο νέο κανονισμό των ΙΕΚ, που πρόκειται να εξαγγείλει, να προβεί στη μείωση των ωρών.

Από την άλλη όσο αφορά τους εμπειροτέχνες: Στο 90% πλέον των θεματικών ενοτήτων όλων των ειδικοτήτων υπάρχουν πλέον σχετικά πτυχία. Όμως ακόμα υπάρχουν τομείς που υποστηρίζονται από εμπειροτέχνες.  Όμως πάντα οι εμπειροτέχνες αναλαμβάνουν συγκεκριμένα μαθήματα και πάντα σύμφωνα με τους οδηγούς σπουδών.

Τέλος πρέπει να επισημάνουμε ότι τα τυπικά προσόντα θα δώσουν μια ευκαιρία στον κάθε υποψήφιο να διδάξει το μάθημα της ειδικότητάς του, αλλά ο δικός του χαρακτήρας, οι δικές του αναπτυγμένες δεξιότητες σας (skills) είναι τα στοιχεία που θα τον αναδείξουν και θα τον καταξιώσουν γερά και στη θέση αυτή αλλά και στους καταρτιζόμενους του. Αυτό σημαίνει ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, κάτι που πλέον επιτέλους θα υπάρχει στη μεταρρύθμιση του μητρώου. Αυτό δεν πρέπει να μη το αξιολογήσουμε στα συν αφού όσα πτυχία και προϋπηρεσία να έχει δεν πρόκειται να τον βοηθήσουν, αφού οι καταρτιζόμενοι δεν γοητεύονται από τους τίτλους του.  Το έχουμε ξαναπεί και θα το λέμε πάντα ότι οι σπουδαστές, που είναι μεγάλοι άνθρωποι, κρίνουν τον εκπαιδευτή σε θέματα ουσίας της κατάρτισης, δηλαδή, αν ο εκπαιδευτής κάνει καλή προετοιμασία, αν έχει σχέδιο του μαθήματος του, αν ολοκληρώνει την ύλη, αν είναι σαφής και κατανοητός, αν έχει μεταδοτικότητα, αν τους χορηγεί επαρκές εκπαιδευτικό υλικό, αν χρησιμοποιεί εποπτικό υλικό, αν γνωρίζει τις ανάγκες τους ως εν δυνάμει επαγγελματίες, αν τους βοηθάει στην ένταξη στην αγορά εργασίας, αν αν αν.

Σε γενικές γραμμές η ΠΑΝΕΔΔΙΕΚ θεωρεί ότι το μητρώο είναι μια μεταρρύθμιση που προσπαθεί να βάλει στο σωστό δρόμο και να ρυθμίσει τα της Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης. Είναι γεγονός και το κατανοούμε απολύτως ότι κάθε αλλαγή γίνεται δύσκολα για πολλούς και διαφόρους λόγους. Είναι κατανοητές οι διαφωνίες, οι ενστάσεις και γενικά η κάθε διαφορετική οπτική του καθενός. Το θέμα είναι η οποιαδήποτε αλλαγή να υπηρετεί την κατάρτιση και τους πρωταγωνιστές των ΙΕΚ, που είναι οι ίδιοι οι καταρτιζόμενοι και όχι να εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Σε αυτό πρέπει να στοχεύει η μοριοδότηση που είναι κάτι σχετικό. Η μοριοδότηση βγαίνει με κάποιο σκεπτικό και μπορεί να αλλάξει. Το αν θα πάει καλύτερα το πράγμα μένει να το δούμε στην πρώτη εφαρμογή του. Αν είναι προβληματικό θα πρέπει να διορθωθεί. Έτσι πρέπει να λειτουργήσει πλέον το Υπουργείο με όρους management - PDCA (Plan Do Check Act) – (Σχέδιο Πράξη Έλεγχος Ενέργεια).  Το υπουργείο ξεκινάει ένα ταξίδι με προορισμό και στόχο τη βελτίωση της κατάρτισης στα ΙΕΚ της χώρας. Σχεδιάστηκε και ξεκινάει από φέτος. Το τι θέλουμε να πετύχουμε και τι περιμένουμε να βελτιωθεί, τι να προοδεύσει, θα το παρακολουθούμε και θα το μετρήσουμε,  μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Οι καιροί είναι δύσκολοι και ίδια η ζωή μας μεταβάλλεται ταχύτατα. Συχνά τα σχέδιά μας ανατρέπονται  και μας αναγκάζουν να τα αναπροσαρμόσουμε. Στους τελευταίους μήνες της πανδημίας φάνηκαν με τραγικό τρόπο οι αδυναμίες όχι μόνο της πατρίδας μας αλλά κρατών υπερδυνάμεων και εν πολλοίς αυταρκών. Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να προσδιορίσουμε τις επιδιώξεις μας για το μακρινό μέλλον, αλλά τουλάχιστον ας προχωρήσουμε εύκολα στη μεσοπρόθεσμη αξιολόγηση που είναι πιο άμεση, πιο εύκολη μπορεί να μετρηθεί γρήγορα σε εξαμηνιαία βάση με ερωτηματολόγια που απευθύνονται στους σπουδαστές, με  ερωτηματολόγια που απευθύνονται στο εκπαιδευτικό προσωπικό, με ερωτηματολόγια που απευθύνονται στο διοικητικό προσωπικό κλπ Σε μακροπρόθεσμη βάση η αξιολόγηση είναι σαφώς πιο δύσκολη υπόθεση αφού, θα πρέπει να εξετάσουμε το επίπεδο που έχουν φτάσει γενικότερα ως εκπαιδευτικοί οργανισμοί τα ΙΕΚ και όχι μόνο το επίπεδο του εκπαιδευτικού τους προσωπικού. Κι αυτό διότι η άνοδος του επιπέδου του εκπαιδευτικού προσωπικού θα πρέπει να κριθεί και σε συνδυασμό με τη χρήση των νέων γνώσεων και δεξιοτήτων των σπουδαστών-καταρτιζομένων (πχ νέες μορφές εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, νέων τεχνολογιών κα)  καθώς και με πολλές άλλες παραμέτρους, για παράδειγμα αν οι απόφοιτοι των ΙΕΚ εντάσσονται επιτυχώς στην αγορά εργασίας στην ειδικότητα που καταρτίστηκαν κλπ.