Μελέτη: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου
Την περίοδο 2014-2020, το βασικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων ήταν το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», από το οποίο η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι και το έτος 2020 –και με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία- χρηματοδότηση που ξεπερνά το 1,6 δισ. €, επιτυγχάνοντας πάνω από 1.600 συμμετοχές σε εγκεκριμένα έργα. Τα δεδομένα αυτά συνεχίζουν να αποτελούν ένα ασφαλή δείκτη της ισχυρής εξωστρέφειας του εθνικού συστήματος έρευνας και τεχνολογίας, αλλά και ένα εν δυνάμει δείκτη επιστημονικής αριστείας.
Στον παρακάτω Πίνακα παρουσιάζονται οι επιδόσεις των περιφερειών στο Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Σύμφωνα με τα δεδομένα, η πλειονότητα των συμμετοχών αφορά στην Περιφέρεια Αττικής (3.221 συμμετοχές). Επίσης, η συγκεκριμένη περιφέρεια λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης από το συγκεκριμένο πρόγραμμα (πάνω από 978 εκατ. €, περίπου το 60% της συνολικής κοινοτικής χρηματοδότησης στη χώρα). Ακολουθούν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με 949 συμμετοχές και 324 εκατ. € και η Περιφέρεια Κρήτης με 490 συμμετοχές και 171 εκατ.
Σημείωση: Ημερομηνία ανανέωσης των στοιχείων στο ecorda 5/5/2021
Οι επιστημονικές δημοσιεύσεις και οι διδακτορικές διατριβές αποτελούν βασικό στοιχείο της ερευνητικής παραγωγής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Οι διδακτορικές διατριβές αφορούν αποκλειστικά στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το Διάγραμμα 1.11 αποτυπώνει τον αριθμό των διδακτορικών διατριβών και την κατανομή τους ανά Περιφέρεια συνολικά για την περίοδο 2016-2019.
Η ταξινόμηση των διδακτορικών διατριβών μεταξύ των επιστημονικών πεδίων δείχνει τους τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται ή εξειδικεύονται επιστημονικά τα Πανεπιστήμια κάθε Περιφέρειας. Το Διάγραμμα 1.12 αποτυπώνει αυτό ακριβώς, με την επιμέρους κατανομή των διδακτορικών διατριβών ανά επιστημονικό πεδίο κατά Frascati και Περιφέρεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία, συνολικά στην Ελλάδα οι περισσότερες διατριβές αφορούν το επιστημονικό πεδίο «Ιατρική & Επιστήμες Υγείας», ενώ ακολουθούν κατά σειρά οι «Φυσικές Επιστήμες», οι «Κοινωνικές Επιστήμες», οι «Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία», οι «Ανθρωπιστικές Επιστήμες» και οι «Γεωπονικές Επιστήμες», με μικρές ανακατατάξεις μεταξύ διαφορετικών ετών. Αν η ανάλυση λάβει υπόψη τη διάκριση μεταξύ των Περιφερειών, η κατανομή αυτή διαφοροποιείται, καθώς στις Περιφέρειες Θεσσαλίας, Αττικής, Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, Ηπείρου και Κεντρικής Μακεδονίας η υψηλότερη συγκέντρωση διατριβών εντοπίζεται στο πεδίο «Ιατρική & Επιστήμες Υγείας», ενώ στις Περιφέρειες Πελοποννήσου, Δυτικής Μακεδονίας και Βορείου & Νοτίου Αιγαίου στο πεδίο «Κοινωνικές Επιστήμες». Αντίστοιχα, υψηλότερη συγκέντρωση στην Περιφέρεια Κρήτης σημειώνεται στο πεδίο «Φυσικές Επιστήμες», στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας στο πεδίο «Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία» και στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων στο πεδίο «Ανθρωπιστικές Επιστήμες».
Αν και οι διδακτορικές διατριβές αφορούν αποκλειστικά τα Πανεπιστήμια, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις –ως εκροή ερευνητικής δραστηριότητας- προέρχονται από το σύνολο των τομέων που διεξάγουν δραστηριότητες Ε&Α (Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, Νοσοκομεία, επιχειρήσεις κ.λπ.). Όπως και στην περίπτωση των διδακτορικών διατριβών, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά και η θεματική τους ταξινόμηση αποτελούν σημαντικό δείκτη για τα επιστημονικά πεδία, στα οποία εξειδικεύονται οι ερευνητικοί φορείς κάθε Περιφέρειας. Με συγκεκριμένες παραδοχές,5 τα στοιχεία για
τις δημοσιεύσεις μπορούν να αποτελέσουν δείκτες επιστημονικής αριστείας και εξειδίκευσης σε εθνικό
και περιφερειακό επίπεδο.
Στον Πίνακα 1.4 καταγράφονται, ανά Περιφέρεια, (α) ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά, ανάλογα με την έδρα του φορέα στον οποίο ανήκει ο/οι συγγραφέας/είς, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Web of Science, (β) οι αναφορές που αντιστοιχούν στις συγκεκριμένες δημοσιεύσεις, και
(γ) ο αριθμός των διεθνών συνεργασιών για την περίοδο 2014-2018. Σύμφωνα και με αυτά τα στοιχεία, ο μεγαλύτερος όγκος δημοσιεύσεων και διεθνών συνεργασιών αφορά την Περιφέρεια Αττικής. Ακολουθούν η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, η Περιφέρεια Κρήτης και η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Αντίστοιχα, με βάση τον αριθμό των αναφορών, οι υψηλότερες επιδόσεις καταγράφονται κατά σειρά στις Περιφέρειες Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Κρήτης και Ηπείρου.
Ο αριθμός και η συμμετοχή των φορέων κάθε Περιφέρειας την πενταετία 2014-2018 παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 1.13. Οι φορείς της Περιφέρειας Αττικής έχουν 31.556 δημοσιεύσεις και μερίδιο 53,1% στο σύνολο των δημοσιεύσεων των ελληνικών φορέων. Ακολουθούν οι φορείς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας με 13.099 δημοσιεύσεις και μερίδιο 22,0%, και οι φορείς της Περιφέρειας Κρήτης με 7.368 δημοσιεύσεις και μερίδιο 12,4%. Οι φορείς των υπόλοιπων Περιφερειών έχουν μερίδια χαμηλότερα του 10%.
Αντίστοιχα, την πενταετία 2014-2018, ο αριθμός των αναφορών και η συμμετοχή των φορέων κάθε Περιφέρειας στο συνολικό αριθμό των αναφορών που λαμβάνουν οι δημοσιεύσεις παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 1.14. Οι φορείς της Περιφέρειας Αττικής λαμβάνουν 296.844 αναφορές (μερίδιο 59,2%), οι φορείς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 116.395 αναφορές (μερίδιο 23,2%), και οι φορείς της Περιφέρειας Κρήτης 78.674 αναφορές (μερίδιο 15,7%). Οι φορείς των υπόλοιπων Περιφερειών έχουν μερίδια κάτω από 10%.
Λαμβάνοντας υπόψη τον δείκτη «Μέσος όρος αναφορών ανά δημοσίευση», δηλαδή τον δείκτη απήχησης (citation impact), που υπολογίζεται ως ο λόγος του αριθμού των αναφορών που καταγράφονται σε ορισμένη χρονική περίοδο στις δημοσιεύσεις μιας περιφέρειας προς τον συνολικό αριθμό των δημοσιεύσεων της περιφέρειας της ίδιας χρονικής περιόδου, φαίνεται ότι για την περίοδο 2014-2018, η Περιφέρεια Κρήτης επιτυγχάνει τον υψηλότερο δείκτη απήχησης (10,68), ακολουθούμενη από τις Περιφέρειες Ηπείρου (10,60), Βορείου και Νοτίου Αιγαίου (10,06), Δυτικής Μακεδονίας (9,63), Αττικής (9,41), Κεντρικής Μακεδονίας (8,89), Πελοποννήσου (8,29), Στερεάς Ελλάδας (7,70), Δυτικής Ελλάδας (7,64), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (6,47), Θεσσαλίας (6,37), και Ιονίων Νήσων (3,96) (Διάγραμμα 1.15).
Στο Διάγραμμα 1.16 φαίνεται ο αριθμός δημοσιεύσεων των φορέων κάθε Περιφέρειας για την πενταετία 2014-2018, ο αριθμός αναφορών που έλαβαν οι δημοσιεύσεις αυτές την ίδια πενταετία, καθώς και ο αντίστοιχος σχετικός δείκτης απήχησης. Συγκεκριμένα, ο σχετικός δείκτης απήχησης υποδεικνύει κατά πόσο ο μέσος όρος των αναφορών που λαμβάνουν οι δημοσιεύσεις της Ελλάδας υπολείπεται, προσεγγίζει ή ξεπερνά τον παγκόσμιο μέσο όρο αναφορών, ανάλογα με το εάν ο δείκτης απήχησης της Ελλάδας είναι μικρότερος, ίσος ή μεγαλύτερος της τιμής 1, αντίστοιχα.
Στη διαγραμματική απεικόνιση που ακολουθεί οι Περιφέρειες κατατάσσονται βάσει του σχετικού δείκτη απήχησης των δημοσιεύσεων, όπου φαίνεται πως η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας έρχεται πρώτη, ακολουθούμενη από την Περιφέρεια Πελποννήσου, την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και τις Περιφέρειες Βορείου & Νοτίου Αιγαίου7.
Στα Διάγραμμα 1.17 παρουσιάζεται ο αριθμός των επιστημονικών άρθρων που δημοσιεύθηκαν από φορείς ανά Περιφέρεια και κατατάχθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο στο 1% και 10% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση ανά έτος και επιστημονική περιοχή την πενταετία 2014-2018. Στο 1% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση παγκοσμίως περιλαμβάνονται δημοσιεύσεις που προέρχονται από όλες τις ελληνικές Περιφέρειες, με τις περισσότερες δημοσιεύσεις να προέρχονται από τις Περιφέρειες Αττικής (790), Κεντρικής Μακεδονίας (281) και Ηπείρου (143).
Αντίστοιχα, το Διάγραμμα 1.18 καταγράφει, με βάση τα δεδομένα της πενταετίας 2014-2018, το ποσοστό που καταλαμβάνουν οι δημοσιεύσεις με υψηλή απήχηση στο σύνολο των δημοσιεύσεων κάθε Περιφέρειας. Η ποσοστιαία κατανομή των δημοσιεύσεων με υψηλή απήχηση των φορέων ανά Περιφέρεια συγκρίνεται με την αντίστοιχη παγκόσμια κατανομή 1% και 10%. Οι φορείς από όλες τις Περιφέρειες, εκτός της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, υπερβαίνουν τον παγκόσμιο μέσο όρο στην κατηγορία 1%. Αντίστοιχα, οι φορείς από όλες τις Περιφέρειες, εκτός των Περιφερειών Ιονίων Νήσων και Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, υπερβαίνουν τον παγκόσμιο μέσο όρο στην κατηγορία 10%.
Το Διάγραμμα 1.19 αποτυπώνει τη θεματική εξειδίκευση των επιστημονικών δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά, ανά Περιφέρεια, βάσει της ταξινόμησης μεταξύ κύριων επιστημονικών πεδίων, σύμφωνα με τη διεθνή ταξινόμηση Frascati, όπως και στην περίπτωση της προηγηθείσας ανάλυσης για τις διδακτορικές διατριβές.
Σύμφωνα με την κατανομή που προκύπτει, το επιστημονικό πεδίο «Φυσικές Επιστήμες» καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε όλες τις Περιφέρειες, εκτός της Περιφέρειας Θεσσαλίας, όπου υψηλότερη συγκέντρωση σημειώνεται στο επιστημονικό πεδίο «Ιατρική & Επιστήμες Υγείας».
Επισημαίνεται σε αυτό το σημείο, ότι όταν μια δημοσίευση αντιστοιχεί σε περισσότερες από μία επιστημονικές περιοχές τότε καταμετράται σε όσες αντιστοιχεί. Για τις περιπτώσεις αυτές, έχει υιοθετηθεί η τεχνική προσμέτρησης «whole counting», δηλαδή κάθε δημοσίευση προσμετράται από μια φορά για κάθε θεματικό πεδίο. Είναι προφανές ότι με τον τρόπο αυτό το άθροισμα των μεριδίων των δημοσιεύσεων, ανά επιστημονικό πεδίο και Περιφέρεια ξεπερνά το 100%.
Οι διεθνείς συνεργασίες που σημειώθηκαν την περίοδο 2014-2018 για τη συγγραφή των συγκεκριμένων δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά αποτελούν δείκτη για την επιστημονική εξωστρέφεια και δικτύωση της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας. Στο Διάγραμμα 1.20 φαίνεται πως αυτές οι συνεργασίες ήταν πιο συχνές στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (65% επί του συνόλου των συγκεκριμένων δημοσιεύσεων της Περιφέρειας), την Περιφέρεια Ηπείρου (63,2%), την Περιφέρεια Κρήτης (62,8%), τις Περιφέρειες Βορείου και Νοτίου Αιγαίου (61,9%), και την Περιφέρεια Αττικής (58,2%), ξεπερνώντας τον αντίστοιχο εθνικό μέσο όρο (57,6%).
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ
Έχεις απόλυτο δίκιο. Εδώ πρέπει να τα αφήσουν όλα αυτά και να βάλουν μισθό με bonous όπως είναι σε όλες τις σοβαρές χώρες. Παντού σου λένε αν δεν δημοσιεύεις πάρε 15 ώρες μαθήματα. Σε ορισμένα πανεπιστήμια σε απολύουν. Σε άλλα, για κρατικά μιλάμε όπως στην Τσεχία και δεν μιλάμε για Αγγλία ΗΠΑ κλπ, έχουν αλγόριθμο μισθοδοσίας. Ανάλογα με τον αριθμό δημοσιεύσεων, συνσυγγραφέων και κατηγορία επιστημονικού περιοδικού (Q1, Q2 κλπ) παίρνεις παραπάνω μισθό (κλιμακούμενο ερευνητικό επίδομα).