Αθέμιτη και παρά το νόμο φορολογική επιβάρυνση μελών ΔΕΠ, ΕΤΕΠ, ΕΔΙΠ, κλπ.

Κωνσταντίνος Καραμάνης, Καθηγητής Λογιστικής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Είναι γνωστό ότι τα ΑΕΙ καλύπτουν σημαντικό μέρος των λειτουργικών τους δαπανών από τα έσοδα που έχουν μέσω ΕΛΚΕ. Τα έσοδα αυτά προκύπτουν από την εργασία, πέραν των συμβατικών υποχρεώσεων, των μελών ΔΕΠ (κυρίως), αλλά και άλλων κατηγοριών διδασκόντων (ΕΔΠΙΠ, βοηθοί, κλπ.).

Συγκεκριμένα, τα έσοδα των ΑΕΙ προκύπτουν τόσο από την κράτηση υπέρ ΕΛΚΕ στο συνολικό ποσό ενός έργου, όσο και από την εισφορά 7% στο καθαρό εισόδημα που τελικά έχει το μέλος ΔΕΠ ή διδάσκων του Ιδρύματος. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των εισοδημάτων, ο μέσος μισθός του μέλους ΔΕΠ υπολείπεται του μισθού αρκετών ευρωπαϊκών χωρών (π.χ. Κύπρος).

Το μεγαλύτερο μέρος των έργων που αναλαμβάνουν μέλη ΔΕΠ χρηματοδοτούνται από ιδιωτικούς πόρους και είναι αποτέλεσμα κοπιώδους και χρονοβόρου προσπάθειας για αναζήτηση χρηματοδοτών, σύνταξη προτάσεων, διαπραγμάτευση όρων, μέριμνα για τη διασφάλιση των απαιτούμενων ανθρώπινων ή άλλων πόρων, κλπ. Η ανάληψη των έργων αυτών ουδόλως αποτελεί υποχρέωση των μελών ΔΕΠ απορρέουσα από τη σχέση εργασίας με το οικείο ΑΕΙ. Είναι επίσης γνωστό ότι χάρι σε αυτά τα πρόσθετα εισοδήματα έχει κάπως περιοριστεί το φαινόμενο παραιτήσεων από τα ελληνικά ΑΕΙ (brain drain).

Περαιτέρω, τα έργα αυτά είναι καταφανές ότι εκτελούνται με όρους που ουδεμία σχέση έχουν με την έννοια της μισθωτής σχέσης εργασίας κατά το άρθρο 12 του ΚΦΕ (ν. 4172/2014), αφού άλλωστε το οικείο ίδρυμα δεν ασκεί διευθυντικό δικαίωμα επί των μελών ΔΕΠ. Ενδεικτικά, το ΑΕΙ δεν καθορίζει τον τρόπο, το χρόνο, ή το χώρο παροχής των υπηρεσιών, ενώ η ανάληψη των έργων αυτών είναι ξεκάθαρα εκτός των υποχρεώσεων του μέλους ΔΕΠ που απορρέουν από τη σχέση εργασίας με το Ίδρυμα. Να σημειωθεί ότι στο θέμα του ορισμού της έννοιας της (μισθωτής) εργασίας συμπίπτουν τόσο ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος – ΚΦΕ (ν. 4172/2013), όσο και η εργατική και ασφαλιστική νομοθεσία.

Παρόλα αυτά, με θέσεις που παραβιάζουν στο γράμμα και στο πνεύμα του συνόλου της σχετικής νομοθεσίας που αναφέρθηκε πιο πάνω, η Φορολογική Διοίκηση έχει εσφαλμένα θεωρήσει, αγνοώντας τα πραγματικά περιστατικά, ότι τα σχετικά εισοδήματα είναι «πρόσθετες αποδοχές» μισθωτής εργασίας, και έτσι δηλώνονται κατά κανόνα από τα Ιδρύματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι, μετά τις αλλαγές του φορολογικού νόμου 4738/2020, ότι τα εισοδήματα αυτά επιβαρύνονται —αθέμιτα, αδικαιολόγητα και παρά το νόμο— με ποσά εισφοράς αλληλεγγύης, ακριβώς λόγω του εσφαλμένου χαρακτηρισμού τους ως «πρόσθετες αποδοχές» του μισθού.

Μια δεύτερη περίπτωση που δημιουργεί ακόμη πιο σοβαρούς κινδύνους και φορολογικές επιβαρύνσεις σχετίζεται με τον πρόσφατο νόμο 4957/2022 για την Ανώτατη Παιδεία και αφορά τα μέλη ΔΕΠ (ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, κλπ) που ασκούν κατά νόμο επιχειρηματική δραστηριότητα (ελευθέριο επάγγελμα). Συγκεκριμένα, το άρθρο 246 του νόμου, σε εμφανή αντίφαση με τα άρθρα 156 και 257 του ίδιου νόμου, ορίζει ότι τα μέλη ΔΕΠ που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα δεν επιτρέπεται να εκδίδουν τιμολόγια για ιδιωτικά έργα που αναλαμβάνουν μέσω των ΕΛΚΕ, και συνεπώς τα σχετικά εισοδήματα συνιστούν πρόσθετες αποδοχές (εισόδημα μισθωτής εργασίας).

Περαιτέρω, η διάταξη του άρθρου 246 του νόμου 4957/2022 είναι σε απόλυτη αντίθεση με τις ρυθμίσεις του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος περί επιχειρηματικής δραστηριότητας. Παραβιάζει επίσης τις ρυθμίσεις του ν. 4308/2014 που ενσωματώνουν υποχρεωτικές διατάξεις περί ΦΠΑ της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ. Μάλιστα, είναι ενδεχόμενο σε φορολογικούς ελέγχους, μέλη ΔΕΠ να αντιμετωπίσουν θέματα σοβαρών παραβάσεων διατάξεων ΦΠΑ επειδή, συμμορφούμενοι με το νόμο του Υπουργείου Παιδείας, δεν θα έχουν εκδώσει τιμολόγιο και δεν θα έχουν αποδώσει ΦΠΑ. Τέλος, ο εν λόγω χειρισμός δεν επιτρέπει την έκπτωση ορισμένων νόμιμων δαπανών, ενώ επιπλέον τα εισοδήματα αυτά επιβαρύνονται με εισφορά αλληλεγγύης για τη χρήση 2022.

Πλήρης τεκμηρίωση όλων των ανωτέρω έχει τεθεί υπόψη των αρμοδίων αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει διαφανεί κάποια προοπτική λύσης ή έστω κάποια επίσημη θέση. Η τεκμηρίωση αυτή είναι διαθέσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο (ccaram@aueb.gr). Η εν λόγω επιχειρηματολογία έχει επίσης επιβεβαιωθεί με γνωμοδότηση διακεκριμένου Καθηγητή, εξειδικευμένου στο φορολογικό δίκαιο.

Είναι λυπηρό, όσο και απαράδεκτο, ο πολίτης να αναγκάζεται να προσφεύγει σε χρονοβόρες και κοστοβόρες δικαστικές διαδικασίες, για την επίλυση προβλημάτων που δημιουργούν νομικές ή άλλες αστοχίες οργάνων της Πολιτείας. Ούτε φυσικά μπορεί να γίνει αποδεκτή μια παρά το νόμο και δυσμενής ερμηνεία βασικών και πάγιων εννοιών της φορολογικής και εργατικής-ασφαλιστικής νομοθεσίας. Προφανώς δεν καταλογίζεται πρόθεση, αλλά οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να λύσουν άμεσα τα ανωτέρω δύο προβλήματα, καθώς αφενός μεν πραγματοποιούνται συναλλαγές για τις οποίες δεν εκδίδονται τα νόμιμα παραστατικά και αφετέρου επίκειται η υποβολή των φορολογικών δηλώσεων του έτους 2022.