Σύντομο σημείωμα του Νικόλαου Μήτρου, Καθηγητή ΕΜΠ, Επιστ. Υπεύθυνου του Έργου ΚΑΛΛΙΠΟΣ
Το παραπάνω ερώτημα διατυπώνεται πολύ συχνά, συνοδευόμενο μάλιστα από μια έμμεση απάντηση με τη διαπίστωση ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο, γενικά, δεν είχε την αποδοχή που προοιωνίζονταν...
Να διευκρινίσουμε αρχικά ότι αναφερόμαστε εδώ σε επιστημονικά-εκπαιδευτικά βιβλία και εγχειρίδια και όχι σε βιβλία γενικού ή λογοτεχνικού περιεχομένου, τα οποία διαβάζει κανείς σε ώρες χαλάρωσης.
Είναι αλήθεια ότι η ανάγνωση από tablet ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, λόγου χάρη, στο έντονο φως της παραλίας, δεν είναι ούτε εύκολη ούτε ελκυστική. Το επιστημονικό βιβλίο, όμως, έχει τις δικές του προδιαγραφές και δυνατότητες χρήσης. Περιλαμβάνει, για παράδειγμα, πολλές τεκμηριωτικές αναφορές σε άλλες πηγές (βιβλία και άρθρα), που μόνο με ηλεκτρονική πλοήγηση on-line μπορούμε να προσπελάσουμε και να αξιοποιήσουμε την ώρα της μελέτης...Το γεγονός δε ότι με τις σύγχρονες τεχνολογίες μπορούμε να 'κουβαλάμε' στο κινητό μας και να χρησιμοποιούμε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη, ή και να έχουμε άμεση πρόσβαση σε αμέτρητα άλλα τεκμήρια μέσω του Διαδικτύου, από όπου κι αν βρισκόμαστε (το τρένο, την τάξη, το αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης…) δεν επιδέχεται καμία σύγκριση με τη χρήση του έντυπου.
Έπειτα, και πολλά άλλα χαρακτηριστικά του ψηφιακού συγγράμματος, όπως τα διαδραστικά και πολυμεσικά στοιχεία με τα οποία μπορεί να εμπλουτιστεί, η δυνατότητα γρήγορης και ολιγοέξοδης επικαιροποίησης, η εξοικονόμηση πόρων από την αποφυγή του κόστους εκτύπωσης, αποθήκευσης και διανομής των έντυπων, το καθαρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα... το καθιστούν την αδιαφιλονίκητη επιλογή.
Τέλος, το ερώτημα έντυπο-ή-ψηφιακό είναι μάλλον ψευδο-δίλημμα, αφού το έντυπο προετοιμάζεται πάντα και υπάρχει σε ψηφιακή μορφή, στην οποία θα μπορούσε να διατεθεί, εναλλακτικά ή παράλληλα με την έντυπη. Αντίστροφα, ένα ψηφιακό σύγγραμμα μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εκτυπώσιμη μορφή και να δοθεί για εκτύπωση κατά βούληση - η ψηφιακή εκτύπωση είναι και η οικονομικότερη για περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, πχ. έως 1000. Είναι βεβαίως ο φόβος (κατανοητός σε κάποιο βαθμό) για μη εξουσιοδοτημένο διαμοιρασμό και απώλεια εσόδων εκμετάλλευσης των πνευματικών δικαιωμάτων που αποτελεί τη βασική τροχοπέδη στη διάθεση των εμπορικών πανεπιστημιακών συγγραμμάτων σε ψηφιακή μορφή.
Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι διασφάλισης των δικαιωμάτων, συγγραφέων και εκδοτών, για τη χρήση των βιβλίων τους σε οργανωμένα προγράμματα σπουδών, όπως για παράδειγμα οι ελεγχόμενες ομαδικές συνδρομές.
Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα "ψηφιακά ή έντυπα συγγράμματα" για τα πανεπιστημιακά μαθήματα, είναι, χωρίς δισταγμό: ψηφιακά, με επιλεκτική εκτύπωση κατά παραγγελία εκείνων τα οποία θα θέλαμε σε έντυπη μορφή για τη βιβλιοθήκη μας. Αν δε, δίπλα στο "ψηφιακά" προσθέσουμε και το "ανοικτά", τα οφέλη θα είναι πολλαπλάσια... Στην κοινωνία και οικονομία της γνώσης η ανοικτή εκπαίδευση και επιστήμη, προσβάσιμη από όλους, δεν είναι απλά μια ηθική επιταγή... είναι πλέον μια αποτελεσματική επένδυση με εκθετικά αυξανόμενη οικονομική απόδοση.
Το Έργο ΚΑΛΛΙΠΟΣ κινείται ακριβώς σε αυτήν την τροχιά...Δημιουργεί ακαδημαϊκά ψηφιακά συγγράμματα υψηλής ποιότητας και τα διαθέτει με ανοικτές άδειες Creative Commons μέσω του ομώνυμου Αποθετηρίου https://repository.kallipos.gr. Τα συγγράμματα αυτά προορίζονται κυρίως για τους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές των Πανεπιστημιακών Τμημάτων.
Όμως είναι εξ ίσου χρήσιμα σε προγράμματα μετα-πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και κατάρτισης, συνεχιζόμενης και διά βίου, ακόμα και για αυτο-εκπαιδευόμενους που θα ήθελαν να επικαιροποιήσουν ή να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους σε συγκεκριμένα πεδία της επιστήμης και της τεχνολογίας. Μετά την ολοκλήρωση της τρέχουσας (2ης) Φάσης του Έργου, το ψηφιακό Αποθετήριο ΚΑΛΛΙΠΟΣ θα διαθέτει περισσότερα από 1100 συγγράμματα, αριθμός που το κατατάσσει στα πλουσιότερα του είδους του παγκοσμίως.
Από την απάντηση του κ. Μήτρου φαίνεται ξεκάθαρα ότι υπάρχει άγνοια ή σύγχιση για το τί σημαίνει ηλεκτρονικό βιβλίο... Και μάλιστα αυτό να αναφέρεται από τον ίδιο τον κ. Μήτρου τον Επιστ. Υπεύθυνο του Κάλλιπου.
Αν δεν είναι άγνοια τότε κάτι άλλο συμβαίνει...
Όπως αρχικά αναφέρθηκε στο σχόλιό μου, το ηλεκτρονικό βιβλίο ΔΕΝ είναι pdf του αρχείου που θα σταλεί για εκτύπωση. Δυστυχώς αυτή η λάθος αντίληψη συνεχίζει να αναπαράγεται και να στηρίζεται λύση! Επαναλαμβάνω, το pdf ΔΕΝ είναι ηλεκτρονικό βιβλίο όπως αυτό νοείται σαν epub ή άλλη μορφή συμβατή με την έννοια αυτή.
Τέλος το πραγματικό κόστος για τα λίγα αντίτυπα ή καλύτερα κατεβάσματα του πραγματικού ηλεκτρονικού βιβλίου το καθιστούν ΑΚΡΙΒΟΤΕΡΟ από το έντυπο και άρα ασύμφορο για την ελληνική πραγματικότητα. Μόνο αν ανατραπεί αυτή η κατάσταση (απίθανο με τα σημερινά δεδομένα), θα μπορούσε να επιβιώσει εκδότης διαθέτοντας ηλεκτρονικά συγγράμματα.
Όσο γρηγορότερα αυτό γίνει αντιληπτό τόσο πιο πιθανό είναι ο κλάδος του επιστημονικού βιβλίου να συνεχίσει να υπάρχει και να παραδίδει αξιόλογα έργα σε όποια μορφή στους αναγνώστες, φοιτητές και άλλο κοινό. Οι συγκρίσεις με την εποχή του Γουτεμβέργιου μόνο ατυχής μπορεί να χαρακτηριστεί.